TAY-Haber Ayrıntı

�TALYA KA�AK�ILARA KAR�I

Ali Yama�

14/12/2006

�talya'n�n m�zelere, koleksiyonerlere ve uluslararas� ka�ak��l�k �ebekelerine kar�� d�n vermez duru�una ili�kin bir g�ncelleme. �talya'n�n �lkesinden ka��r�lan eski eserlere kar�� s�rd�rd�� takipte Amerikan m�zeleri sanat eserlerini iade etmeye ba�lad�lar, davalar yava� yava� a��l�yor ve en az bir �zel koleksiyon mercek alt�na al�nd�. 2006 n�n sonuna yakla�t��m�z bug�nlerde �talya zafere do�ru ad�m ad�m ilerliyor ve Yunanistan da onu takip ediyor. � Getty M�zesi: � Getty M�zesi, 5 Ekim'de 26 eserin iadesine dair �talya ile bir anla�ma imzalad�. �talya alt� eserin daha kendisine ait oldu�unu savunuyor ve bunlara kar��l�k m�zeye �d�n� eser vermeyi teklif ediyordu. Fakat, m�ze m�d�r� Michael Brand'in a��klamas�na g�re, �talya �nce herhangi bir sebep g�stermeksizin bu teklifini geri �ekip ard�ndan yeni taleplerle geldi. Bu taleplerin aras�nda, daha �nce �zerinde d�rt y�ll�k ortak m�lkiyet anla�mas�na var�lan Aphrodite heykelinin ve "Getty Bronzu" olarak da bilinen gen� erkek heykelinin iadesi de var. Brand 17 Kas�m'da tekrar �talya'ya gitmi� ama g�r��meler, Italyan K�lt�r Bakan�'n�n gen� erkek heykelinin iade edilmemesi durumunda herhangi bir anla�ma yap�lmayaca��n� s�ylemesi �zerine sona ermi�ti. 1964 y�l�nda �talyan bal�k��lar taraf�ndan uluslararas� sularda bulunan heykel 1977 y�l�nda Getty M�zesi taraf�ndan sat�n al�nm��t�. Brand'in a��klad��na g�re, o d�nemde �talyan mahkemeleri, bulundu�u yer g�z �n�ne al�narak, heykel �zerinde �talya'n�n hak iddia edemeyece�ini s�ylemi�lerdi. Fakat �imdi �talyan yetkililer heykelin yurt d��na ka�ak yollardan ��kart�ld��n� belirterek iadesini talep ediyorlar. � �talya'dan gelen "s�resiz k�lt�rel ambargo" tehdidi kar��s�nda Getty M�zesi 21 Kas�m'da bu �lkeye ait olan 26 eserin iadesini kabul etti�ini bildirdi. � M�zenin Yunanistan'a iki eseri iade etti�i anla�ma ise daha dost�ayd�. �ade edilen M� 6. y�zy�la ait bir Thasian r�lyefi ile M� 4. y�zy�ldan bir mezar steline kar��l�k Yunanistan, Getty M�zesi'ne uzun d�nem te�hir i�in �d�n� eserler vermeyi kabul etti. Mermer bir gen� kad�n heykeli ile alt�n bir Makedon �elenk ise Yunanistan taraf�ndan talep edilmeye devam ediyor. Getty M�zesi'nin eski kurat�r� Marion True'nun �talya'daki davas� devam ettik�e m�ze sat�n almalar� daha dikkatli yapmaya ba�lad�. Art�k, al�nacak t�m eserlerde men�e �lkeden, k�lt�rel varl�klarla ilgili UNESCO Konvansiyonu'nun tarihi olan 17 Kas�m 1970'den �nce ��km�� oldu�una veya bu tarihten sonra ��kt�ysa, kanuni ��k�� yapt��na dair belge aranmakta. Boston G�zel Sanatlar M�zesi: � M�ze, aralar�nda �mparatori�e Sabrina'n�n MS 136'da yap�lm�� mermer bir heykelinin de bulundu�u 13 eseri �talya'ya iade etmeye karar verdi. Aylar s�ren tart��malardan sonra anla�ma 28 Eyl�l'de imzaland� ve eserler bu tarihten k�sa bir s�re sonra geri verildiler. M�ze 28 Kas�m'da, te�hir i�in �talya'dan �d�n� eser alan ilk m�ze oldu�unu duyurdu. M�zeye, 2009 sonbahar�na kadar te�hir edilmek �zere �talya'dan �d�n� verilen bar�� tanr��as� Eirene'nin 2.70 m y�ksekli�indeki heykelinin a��l�� da �talyan Ba�bakan Yard�mc�s� ve K�lt�r Bakan� Francesco Rutelli taraf�ndan yap�ld�. Metropolitan Sanat M�zesi: � M�ze, 21 eserin iadesini i�eren ve kar��l��nda �talya taraf�ndan te�hir i�in �d�n� eserlerin g�nderilmesini de kapsayan bir anla�may�� ubat ay�nda imzalad�. �ade edilen eserler aras�nda m�zenin 1972 y�l�nda 1 milyon dolara sat�n ald�� M� 6. y�zy�la ait Euphronios krateri de vard�. �talya ise 29 Kas�m'da m�zeye, M� 560-550 y�llar� aras�nda yap�lm�� bir kylixi Kas�m 2010 a kadar te�hir edilmek �zere �d�n� verdi. Levy � White Koleksiyonu: � �talya, New York'lu koleksiyoner Shelby White'tan �lkeden kanunsuz yollarla ��kart�lm�� 20 eserin iadesini talep etmi�ti. G�r��meler bu ay ba�layacak. �talya, Shelby White'� ya da 2000 y�l�nda �len e�i Leon Levy'i herhangi bir su�a i�tirak etmekle su�lam�yor, fakat �talya'dan ��kan baz� par�alar�n izi ka�ak�� Giacomo Medici'den �ngiliz arac� Robin Symes'e, oradan da bu koleksiyona kadar takip edilebilmekte. � �talya'n�n bu talebi White i�in �ok talihsiz bir zamana rastlad�; Metropolitan Sanat M�zesi'nin yeni a��lan Yunan ve Roma Galerisi, Levy ve White taraf�ndan finanse edilmi�ti. Onlar�n isimlerini ta��yan bu ana galerinin en �nemli par�as� da, �imdi �talya'ya iade edilmi� olan Euphronios krateri olacakt�. �te yandan, �talya taraf�ndan Levy-White koleksiyonundan talep edilen eserlerin baz�lar� da �u anda Metropolitan Sanat M�zesi'nin bu galerisinde te�hirde bulunuyor. Davalar � Marion True ve Robert Hecht: Getty M�zesi'nin eski kurat�r� Marion True ve eski eser arac�s� Robert Hecht, birlikte ka�ak kaz� d�zenletmek ve bulunan eserleri kanunsuz yollardan �talya d��na ��kartmakla su�lan�yorlar. Ellerinden ge�ti�i belgelenen bir�ok eserin ka�ak�� Giacomo Medici ile ba�lant�s� a��a ��km�� durumda. Ge�en y�l Roma'da ba�layan davalar�n�n 17 Ocak celsesinde sonu�lanaca�� tahmin edilmekte. � Giacomo Medici: Ka�ak kaz� yapmak ve �talya d��na ka�ak yollardan eski eser ��kart�p satmakla su�lanan Giacomo Medici, ge�en y�l sonu�lanan dava sonucunda 10 y�l hapse ve 13 milyon dolar para cezas�na mahkum edildi. �u anda hapiste. � Yunanistan: Despina Papadimitriou ve �� ocu�u Yunan eski eserlerini kanunsuz yollardan sat�n almakla su�lan�yorlar. Ailenin yazl�k villas�na ve Atina'daki evlerine yap�lan bask�nlarda ele ge�irilen 152 par�a eski eserin piyasa de�eri yakla��k 1.3 milyon dolar. Papadimitriou, eski eser arac�s� Robin Symes ile birlikte �al��an Christos Michailidis'in k�zkarde�i. New York Times gazetesinde yay�nlanan, Giacomo Medici'nin davas� s�ras�nda verilen bir yeminli ifadeye g�re Christos Michailidis, 1999 y�l�nda �talya'da bir villada Shelby White ve Leon Levy taraf�ndan verilen ve Symes ile birlikte kat�ld�� bir partide, merdivenlerden d��erek �ld�. � Marion True ise, Michailidis'den sat�n ald�� Paros'taki yazl�k villas�nda ele ge�en 29 eserden dolay� Yunan yetkililer taraf�ndan su�lanmakta. M�sadere edilen eserler aras�nda evin duvarlar�na monte edilmi� iki lahit ve mimari par�alar da var. Marion ise, evi 1995 de sat�n ald��nda eserlerin evde mevcut oldu�unu s�ylemekte. � Bu konudan ba��ms�z olarak, Yunanistan d�rt ki�i� ile birlikte Marion True'yu da, bug�n Getty M�zesi'nde bulunan M� 4. y�zy�la ait alt�n bir mezar �elenginin sat�n al�nmas� ile ilgili olarak su�lamakta. Yunanistan'�n iddias�na g�re �elenk ka�ak olarak kaz�lan bir Makedon mezar�nda bulunup 1993 y�l�nda Getty M�zesi'ne 1.15 milyon dolara sat�ld�. Archaeological Institute of America, www.archaeology.org,Haber: Kirsten Vala Nano-yorum: Yukar�da okudu�unuz t�m olaylar ve davalar ile ilgili geli�meler daha �nce TAY Haber'de defalarca yaz�ld�. Bizim yay�nlar�m�zdan ba��ms�z olarak, �talya ve Yunanistan'�n bu tavr� yakla��k bir y�ld�r t�m Avrupa ve ABD bas�n�n�n en �nemli konular�ndan biri, bu konuda y�zlerce haber ve makale yay�nland�. Yine yukar�da ge�en t�m isimler; Getty M�zesi, Metropolitan Sanat M�zesi, Shelby White ya da Boston G�zel Sanatlar M�zesi T�rkiye'den ka��r�lm�� y�zlerce eski esere sahipler. Ayr�ca Marion True, Robert Hecht, Robin Symes'�n y�llard�r T�rkiye'den ka��r�lan eserlere arac�l�k ettikleri zaten biliniyor. Bu eserlerin neler olduklar� da belli, listeleri bile mevcut. �rnek vermek gerekirse; Perge'den ��kma Herakles heykelinin �st yar�s� Levy ve White koleksiyonunda, alt yar�s� ise Antalya M�zesi'nde; Boubon antik �ehrinden ka��r�lan bronz Valerianus heykel ba�� Getty M�zesi'nde; yine Boubon'dan ka��r�lan Lucius Verus bronz heykeli Levy ve White koleksiyonunda. �talya'n�n ve onun izinden giden Yunanistan'�n hem tavr�n�, hem de bu tavr�n sonu�lar�n� yukar�da okudunuz. En �nemli yakla��mlar� ise, TAY Haber'de yay�nlanan "Kopar�lan Sayfalar" isimli yaz� dizisinin son b�l�m�nde de s�z etti�imiz, "iade kar��l��nda �d�n� verme" sistemi ve bu jeste ra�men iadeye yana�mayanlara kar�� sert yapt�r�mlar. Bu arada, �talya K�lt�r Bakan� Francesco Rutelli'nin di�er �nvan�n� da g�rd�n�z de�il mi? Kendisi ayn� zamanda "Ba�bakan Yard�mc�s�". Hadi "Ba�bakan Yard�mc�s�" olmas�ndan vazge�elim, �u k�lt�r�ne ilkeli sahip ��kan �lkelere bakt��n�zda, yahu bizim bir K�lt�r Bakan'�m�z var m� sizce? Ya da, daha a��k�as�, bir "K�lt�r Bakan"l��m�z? Neyse, Nisan'dan sonra, t�m ba�ka sorularla birlikte, bu sorular�n da yan�t�n� alaca��z zaten ;-)) S.B. Sinirli --------------------------- 1.Foto�raf Alt� : Aphrodite 2.Foto�raf Alt� : "Getty Bronzu" 3.Foto�raf Alt� : Thasian r�lyefi 4.Foto�raf Alt� : Mermer gen� kad�n heykeli 5.Foto�raf Alt� : Makedon �elenk

Liste'ye Haber Arama Makinesi'ne