TAY-Haber Ayrıntı

ADNAN MENDERES'�N BIRAKTI�I YERDEN...

T�rkiye

26/2/2008

1950'li y�llarda Ba�bakan Adnan Menderes'in restorasyonunu yapt�rd��, �stanbul'daki mimarl�k harikas� ecdad yadigar� eserler tekrar elden ge�iriliyor. S�leymaniye Camii'nde 450 y�l�n en kapsaml� tamirat� yap�l�yor D�nya incisi �stanbul'daki bir�ok ecdad yadigar� tarihi eser, merhum ba�bakanlardan Adnan Menderes'ten sonra ilk defa yo�un bak�ma al�nd�. 1950'li y�llarda geni� kapsaml� bir restorasyondan ge�en eserler aras�nda yer alan Laleli Camii, Beyaz�d Hamam� ve Valide Sultan Camii'nde yakla��k iki y�ld�r �stanbul Valili�i ile Vak�flar Genel M�d�rl�� hummal� bir �al��ma y�r�t�yor. �ehrin simgelerinden S�leymaniye Camii'nde ise tam 450 y�l sonra kapsaml� bir tamirat ba�lat�ld�. Mimarl�k harikas� bu eserler eski ihti�aml� g�nlerine kavu�aca�� g�nleri bekliyor. Nerede bir cami g�rse... Ne zaman eski bir cami g�rse hemen avu�lar�n� a��p bir fatiha okuyan Adnan Menderes, restorasyon r�yas�n� ger�ekle�tirip eski eserlerin y�z�n� g�ld�rm��t�. Her biri harabe ve ��pl�� and�ran Sultanahmet, Ey�p ve Fatih'teki Ni�anca camilerini tamir ettirmi�ti. Merhum ba�bakan, Eyy�p Sultan'da da 147 eserin elden ge�irilmesi i�in bir proje ba�latm��, tarihi semti Mekke ve Medine'ye benzetmek i�in �al��m��t�. Ancak bu �al��malar� Yass�ada'da "dini istismar etti" gerek�esiyle kar��s�na ��kar�lm��t�. Laleli Camii'nin minaresi s�k�ld� 1950'li y�llarda b�y�k bir restorasyon g�ren Osmanl� mimarisinin �nemli �rneklerinden olan Laleli Camii'nde 2 y�ld�r aral�ks�z �al��ma y�r�t�l�yor. 1760-1763 y�llar� aras�nda Sultan III. Mustafa taraf�ndan yapt�r�lan caminin kubbe ve d�� k�s�mlar� eski g�zelli�ine kavu�turulmaya �al��l�yor. Restorasyon kapsam�nda caminin bir minaresi s�k�lerek ta�lar�na numara verildi. Ta�lar, minarenin yeri sa�lamla�t�r�ld�ktan sonra tekrar yerine konulacak. ��syanc�'lar�n hamam� Beyaz�t'ta y�k�lmak �zereyken aya�a kald�r�lmaya �al��lan eserlerden biri de tarihi Beyaz�d Hamam�... Sultan II. Bayezid taraf�ndan 16. y�zy�lda in�a ettirilen 6 kubbeli yap�, �stanbul'un en b�y�k hamamlar�ndan biri. Lale Devri'ni sona erdiren isyanc�lar�n eleba�� Patrona Halil'in tellakl�k yapt�� i�in "Patrona Halil Hamam�" olarak da bilinen hamam, 1920'ye kadar hizmet vermi� daha sonra �zel m�lkiyete a��larak demir at�lyesi olarak kullan�lm��t�. "Valide"nin yadigar� Sultan II. Muhmud Han'�n e�i ve Sultan Abd�laziz'in annesi olan Pertevniyal Valide Sultan taraf�ndan 1871 y�l�nda yapt�r�lan Aksaray'daki Valide Sultan Camii, mimarisiyle �stanbul'un g�z kama�t�ran ibadethanelerinden biri. Menderes d�neminde tadilat g�ren caminin ta�lar�, trafi�in en yo�un oldu�u noktada bulunmas� sebebiyle kararm��t�. 450 y�ll�k restorasyon Kanuni Sultan S�leyman Han taraf�ndan Mimar Sinan'a 7 y�lda yapt�r�lan S�leymaniye Camii restorasyon g�ren eserler aras�nda. Mimar Sinan'�n "kalfal�k eserim" dedi�i cami, d�nya mimarisinin �aheserleri aras�nda bulunuyor. 450 y�ldan bu yana ilk defa bu kadar kapsaml� bir tamirat g�ren S�leymaniye'nin hemen hemen b�t�n unsurlar� elden ge�iriliyor. (Haber: �nan Arvas) Nano-Yorum: T�rkiye'de neredeyse son 70 y�ld�r h�k�metler ve yerel y�netimler eliyle tahribatlar ve hatta y�k�mlar ya�an�yor. �ok partili d�neme ge�ilmesiyle birlikte k�yden kente g��n artmas� kentlerin, �zellikle de �stanbul'un imar�na, yeni yollar ve yeni yap�lar yap�lmas�na neden oldu. O d�nemde Adnan Menderes'in bizzat y�k�mlar�n ba��nda durdu�unu kay�tlardan biliyoruz.1 Kay�tlara g�re, �stanbul'da Menderes d�neminde 7 bin tanesi birinci dereceden tarihi eser olmak �zere 14 bin par�a eser y�k�ld�. Sadece Vatan ve Millet caddelerinin a��lmas� s�ras�nda yok edilen tarihi eserler aras�nda �unlar say�labilir: �irment �avu� Camii ve T�rbesi, O�lanlar Tekkesi, Tevekk�l Hamam�, Yusuf Pa�a �e�mesi, �ak�ra�a Camii ve �e�mesi, Katip �elebi Mezar�, Mimar Ayas Camii, �brahim A�a Mescidi, Revani �elebi Mescidi, Edirnekap�'da surlar�n bir b�l�m�....2 Direkleraras�'n�n da bu d�nemde ortadan kalkt��n� hat�rlatal�m. Bedrettin Dalan d�neminde de yakla��k 200 par�a eser y�k�ld�. Dalan, Turgut �zal'�n da deste�iyle, Tarlaba��'n� ve Hali�'teki kimi yerle�meleri y�kt�. Bug�n, Melih G�k�ek, Ankara'y� y�kmaktad�r.3 Bu y�k�mlar�n �imdilerdeki uzant�s� da bildi�iniz gibi "Kentsel D�n��m Projeleri" ve de "tarihi eserleri �u andaki i�levinden ��kart�p bunlar� otele d�n��t�relim" diyen zeka-i mute'dil k�rsal zevatt�r. Bu tarih k�y�m�n� yapan zihniyetin ayn� zamanda muhafazakar g�r��lerle ge�mi�e sahip ��k�lmas� gerekti�ini savunmalar� ise yaman bir �eli�kidir. B�rak�n bir sanat tarih�i olmam�, sadece bir insan olarak bile benim bu yaz�n�n ba�l��na itiraz�m var. Bu bir itiraz yaz�s�d�r... Ay�e Didem Bayvas Kaynak�a: 1. Cevat Geray, "Belediyelerin H�zla Kentle�meye Yenik D��t�� D�nem (1945-1960)", T�rk Belediyecili�inde 60. Y�l, Uluslararas� Sempozyum, Ankara, 23-24 Kas�m 1990, Bildiriler ve Tart��malar, Ankara B�y�k�ehir Belediyesi yay., Ankara, 217-224 2. M. Ali G�ka�t�, D�nyada ve T�rkiye'de Belediyecilik, Ozan yay., �stanbul, 1996, 151 3. Prof.Dr. G�rhan T�mer, "Yapmak, Y�kmak ve Mimarl�k", Mimarl�k Dergisi, Say� 332.

Liste'ye Haber Arama Makinesi'ne