©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi





Ekşioğlu

Çizimler için tıklayın...


Fotoğraflar için tıklayın...

maps
Ekşioğlu
Türü:
Mağara
Rakım:
m
Derinlik:
-18 m
Uzunluk:
75 m
Bölge:
Marmara
İl:
İstanbul
İlçe:
Şile
Köy:
Çayırbaşı

     


Yeri:
Yapısal Özellikleri ve Oluşumu: Ekşioğlu Dolini ve Mağarası beyaz renkli Üst Kretase (Maestrichtiyen) yaşlı kireçtaşlan içerisinde gelişmiştir. Kireçtaşları konkoidal kırılmalı, asit köpürmesi ani, oldukça sert ve belirgin tabakalıdır. Tabakalar kalın (40-50 cm) olup, güneydoğuya doğru 40 derece eğimlidir. Foraminiferler (Globigerina), sünger spikülleri ve radiolar kapsayan pelajik organizmalar kapsarlar [Baykal 1943]. Ekşioğlu Dolini ve Mağarası, Çayırbaşı Köyü'nün 2 km batısında 81 m'lik tepenin doğusundadır. Dolin Kargacık Deresi'nin batı tabilerinden biri üzerinde gelişmiş karstik bir erime çukurudur. Buradaki ters fayın etkisiyle [Gökçek 1980], bu yan kol tektonik yükselme sonucu dere ile ilişkisi kesilerek, korrozif etkiler ön plana çıkmıştır. Deniz seviyesinden 40 m yükseklikte olan Ekşioğlu Dolini Şile Ağva karayolundan da göze çarpan kapalı bir depresyondur. Dolinin altındaki aktif galeri olan mağara ile yamaçlardaki çatlak ve diaklaz lapyalan da eklenirse, Şile civarı karst morfolojisinin en tipik kompleksidir. Dolinin uzunluğu 200 m, genişliği 80 m olup, elips görünümündedir. KD'da 45 m'lerde alçak bir boyun noktası bulunur. Çevresi 80-120 m'ler arasında değişen tepe ve sırtlarla çevrilidir. Dolinin yamaç eğimleri 40 derece civarındadır. Tabanı kahverenkli orman toprakları ile kaplıdır. Dolin orta kısmına doğru çukurlaşarak, yüzey sularını yeraltına gönderdiği tipik bir subatana sahiptir. Dolin tabanında sazlık ve bataklık olmaması yüzeysel suların kaybolduğu subatan veya subatanların olduğuna işarettir. Nitekim en çukur yer olan elipsin merkezi kısmında ağaçlar arasında çatlak istikameti boyunca açılmış bir erime çukurluğu mevcuttur. Burası "Ekşioğlu Mağarası" ağzına karşılık gelmektedir. Ancak yer yer ağızdaki blokların varlığı, duruş şekilleri itibariyle erimeye çökmenin de katkıları olmuş ve mağara ağzı açılmıştır. Çukurun dar girişinden sonra batıya 1 m kıvrılan subatan (ponor) bacası yaklaşık 10 m dikey olarak derine inmektedir. Boğumlarla inilen subatanın burada genişliği 70-80 cm arasındadır. Buradan itibaren kuzeye, doğuya ve batıya galeriler devam etmektedir. Batı galerisi 5 m kadar takip edildikten sonra ikiye ayrılır. Her iki kol da çamurlarla doldurulduğundan geçişleri imkansız kılmaktadır. Baca altında doğuya doğru ayakta 10 m ilerledikten sonra sürünerek kuzeye dönen galeriye ulaşılır. Burası ayakta geçilebilir. Bu galeride daha fazla ilerlenememiştir. Daha doğuya giden kol yukarı doğru çıkar ve çok ince bir subatan (ponor) bağlantısı ile yüzeye çıkmaktadır. Asıl gelişmiş olan ve kuzeye ilerleyen galeri normal boy (1,5-2 m) ve zaman zaman eğilerek 15-20 m izlenir. Buralarda subatan ağzından yüzeysel sularla taşınarak getirilmiş ve çoğunluğu iyi yuvarlanmış enkaz çakılları vardır. Bunların bir kısmı galeri duvarlarına çimento ile tutturulmuştur. Tavanlar, çok ufak boyutlu 2-3 cm'lik sarkıtlarla doludur. Buradan itibaren galeri 20 m daha sürünerek takip edilir ve artık çakıllı-molozlu enkazın yerini tabanda ince çamurlar almıştır. İkiye ayrılan galerinin kuzeye doğru sol kolu daha iyi geçit verir. Daha ileriye 10 m çömelerek gidilebilir. Tavan küçük sarkıtlarla doludur. 5 m süründükten sonra galeri yükselir. Hemen önünde sulu havuz vardır. Tavan yüksekliği 2-2,5 m'dir. İleride ikiye ayrılan mağaranın sağ kolu sürünerek geçilebilecek boyutta olmasına karşın, ilerlemeyip geriye dönülmüştür. Mağaranın yeraltı suları, hemen kuzeyde ovanın kenarında suçıkanlar şeklini alır. Sonuç olarak, Ekşioğlu Mağarası halen gençlik safhasında bulunan Plio-Kuvaterner yaşlı bir karstik ünitedir. Hidrolojisi: Yarı aktif bir mağaradır. Yağışlı dönemlerde sulu mağaraya dönüşür.
Araştırma Tarihçesi: Mağara, N. Evren tarafından bulunmuş, haritalanmış ve planı çizilmiştir. Mağaranın bulunduğu 1 km2'lik geniş bir karstik erime çukuru olan "Ekşioğlu Dolini" 1995 yılında kısa bir süre "Şile Çöplüğü" olarak kullanılmıştır. Ancak, Evren'in yaptığı çalışmalarda buradaki dolinin subatan ağzı incelenerek, Ekşioğlu Mağarası günışığına çıkarılmıştır. Jeomorfolojik açıdan bir yanlış arazi kullanım sahası olması nedeniyle yetkililer uyarılmış, çöp toplama alanı bu dolinden kaldırılmıştır. Çöpler, tekrar Çayırbaşı Çöplüğü'ne dökülmeye başlanmıştır. Dolayısıyla Ekşioğlu dolini ve mağarası vasıtasıyla yeraltı sularının kirlenmesi engellenmiştir.
Bulgular: Kahverengi örümcek bulunur.


Liste'ye