|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
 |
Beyazıt Kiliseleri A, B, C |
|
|
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
|
|
|
Türü:
|
Kilise |
|
Plan Tipi:
|
Bazilika |
|
Yapım Tarihi:
|
6. yy |
|
Evre:
|
Erken |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Rakım:
|
54 |
|
|
|
|
Bölge:
|
Marmara |
|
İl:
|
İstanbul |
|
İlçe:
|
Fatih |
|
Köy:
|
Balabanağa Mah. |
|
Antik Adı:
|
Konstantinopolis |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Birbirine bitişik durumda konumlanmış yapı grubu günümüze erişmemiştir. İstanbul ili, Fatih İlçesi, Beyazıt semtinde, İstanbul Üniversitesi Beyazıt Kampüsü sınırları içinde, Ordu Caddesi ile Reşit Paşa Caddeleri'nin kesiştiği noktaya yakın bir alanda bulunmaktaydı. Bu yapıların üzerinde günümüzde İstanbul Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakülteleri binaları bulunmaktadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Theodosius Forumu'na yakın olan yapı grubunun yaklaşık 80 m güneyinde Mese, 150 m güneydoğusunda Geç Roma/Erken Bizans Dönemi'ne ait Theodosius Zafer Takı, 200 m kuzeybatısında ise 1970'lerde ortaya çıkarılan orta Bizans Dönemi'ne ait Beyazıt D Kilisesi bulunmaktaydı. |
| Araştırma ve Kazı: 1943-1947 arasında İstanbul Üniversitesi Kampüsü içinde yapımı gerçekleştirilen Fen-Edebiyat Fakültesi Binası'nın hafriyat çalışması sırasında tesadüfen ortaya çıkarılan ve araştırmacılar tarafından Beyazıt Kiliseleri A, B ve C adı verilen yapı grubu N. Fıratlı tarafından incelenmiştir [Mathews 1976]. Kısmi incelemeler ve araştırmalar yapıldıktan sonra kalıntılar ortadan kaldırılmıştır. |
| Tanım: Mimari Evreler: 6. yy'da inşa edilen Kilise A dışında daha geç döneme ait diğer iki yapının kesin inşa tarihi belirlenememiştir [Mathews 1976]. Mimari Özellikler: Kilise A: Üç nefli bazilika olan yapının orta nefi 24x8.4 m, yan nefler ise 15.4x4.2 m ölçüsündeydi. Yapının iki yönünde açık avlular bulunmaktaydı. Güneydeki avluda küçük kare biçiminde martyrion olup olmadığı kesinlik kazanmayan bir yapı ve kuzeydeki avlunun altında ise iki kısımlı bir sarnıç vardı. Doğuya, Theodosius Forumu'na doğru hafifçe yükselen arazi, nişli bir istinat duvarı ile kilisenin önünde dar bir avlu oluşturmaktaydı [Fıratlı 1951:164-167, res. 1, lev. 1a; Müller-Wiener 2001:res. 51]. Kilise A - 6. yy'ın ilk yarısına tarihlendirilmiştir (Müller-Wiener 2001). Kilise B: Diğer iki kiliseye göre 1.5 m daha yüksek olan yapının synthronona ve üç nefe sahip kubbeli bir yapı olduğu tahmin edilmektedir. Orta nef uzunluğu 13 m, genişliği 4.4 m olan yapının kuzeydeki yan nefinin uzunluğu 3.6 m, güneydeki yan nefin uzunluğu ise 2.1 m kadardı. Yapının kuzeyinde ona bitişik bir kapalı su sarnıcı bulunmaktaydı [Fıratlı 1951: 167-168, res. 1, lev. 1b-1c, 2]. Kilise C: Diğer iki yapıya istinaden daha küçük olan Kilise C'nin, Kilise A'dan sonra, Kilise B'den önce inşa edildiği tahmin edilmektedir. Üç nefli yapının orta nefi 11.5x4.5 m, yan nefleri ise 9.5x2.3 m ölçülerindeydi [Fıratlı 1951:168-171, res. 1; Müller-Wiener 2001: res. 50; Mathews 1976:28-29]. |
| Buluntular: Yapı grubunun yakınlarında 2. yy'a ait mezarlar ortaya çıkarılmıştır [Müller-Wiener 2001]. Kazı alanına benzerleri Ayasofya Müzesi yan neflerinde bulunan Iustinianus dönemine ait sütun başlıkları bulunmuştur [Fıratlı 1951:175-176, lev. 3-4]. Kazılar sonucunda ayrıca çeşitli mimari plastik parçalar [Fıratlı 1951:176-177, lev. 5, 6d-6e] ve İstanbul'da günümüze dek ortaya çıkartılan tek ambona rastlanmıştır. Kırmızı damarlı mermerden yapılmış iki basamaklı ambon günümüzde Ayasofya Müzesi bahçesinde sergilenmektedir [Fıratlı 1951:178, lev. 6a-6c; Mathews 1976:28-29, res. 5.1-5.11]. |
| Yorum: W. Müller-Wiener daha geç bir dönemde inşa edildiği bilinen Kilise B'nin yapı malzemesinin bir bölümünün Kilise A'dan temin edilmiş olabileceğini belirtmektedir [Müller-Wiener 2001]. N. Fıratlı Kilise A'nın 4. yy'a, Kilise C'nin ise 6. yy'a ait olduğunu iddia etmişse de bu düşünce bilim çevrelerinde kabul görmemiştir [Mathews 1976]. A.M. Schneider, Kilise C'nin aslında bir yemekhane yapısı olabileceğinin altını çizmektedir. T.F. Mathews da Kilise B'nin plan olarak bir piscinayı andırdığını belirtmektedir [Mathews 1976]. |
| Tahribat: Günümüzde, yapılaşma ve yol tahribatı nedeniyle, bu yapılara ait hiçbir kalıntı görülmemektedir [TAYEx 20.08.2008]. |
