|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
 |
Topkapı Sarayı Bazilikası |
|
|
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
|
|
|
Türü:
|
Kilise |
|
Plan Tipi:
|
Bazilika |
|
Yapım Tarihi:
|
5. yy'ın ikinci yarısı |
|
Evre:
|
Erken |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Rakım:
|
50 |
|
|
|
|
Bölge:
|
Marmara |
|
İl:
|
İstanbul |
|
İlçe:
|
Fatih |
|
Köy:
|
Cankurtaran Mah. |
|
Antik Adı:
|
Konstantinopolis |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Yapı, İstanbul İli, Fatih İlçesi'nde, bugün müze olan Topkapı Sarayı'nın avlusunda, Akağalar Kapısı önündedir. Kilise, kazıdan sonra tekrar örtülmüş olduğundan bugün görülememektedir. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Bu yer Bizans Dönemi akropolünün en yüksek noktasıdır. Bizans Dönemi'nde kilisenin bir yapılar topluluğunun parçası olabileceğini gösteren arkeolojik verilere kazılarda ulaşılmışsa da, alanın Bizans Dönemi'ndeki imarı hakkında fazla bilgimiz yoktur. |
| Araştırma ve Kazı: Kilise, 1937 yılında Türk Tarih Kurumu tarafından yapılan, A. Ogan ve A.M. Mansel başkanlığında yürütülen kazılar sırasında ortaya çıkartılmıştır. Kazıda önce küçük bir Bizans yapısına rastlanmış, kazı alanı Akağalar Kapısı'na doğru genişletildiğinde 35x20 m boyutlarındaki bazilika ortaya çıkmıştır. Ancak müze ziyaretinin engellenmemesi amacıyla kazı sınırlı tutulmuş ve alan yeterince incelenememiştir [Ogan 1940:317-335; Bittel 1939:179-182; Bossert 1940:206-232]. |
| Tanım: Mimari Evreler: Yapı 5. yy'ın ortalarına tarihlendirilmektedir. Yaklaşık 10. veya 11. yy'larda kilise genişletilmiş ve renkli sırlanmış seramik plakalar kullanılmıştır. Fetihten sonra bir süre cami olarak kullanılmış olabilir. Topkapı Sarayı yapılırken yıkılmış olduğu düşünülmektedir [Müller-Wiener 2001:74]. Mimari Özellikler: Yapı, altışarlı iki sütun dizisiyle ayrılan üç nefli bir bazilikadır [Ogan 1940:lev. LXXXIII]. Kilisenin, ana girişi kuzeyden olan bir narteksi ve bir atriumu vardır. Atrium kilisenin ana aksına göre biraz kuzeye kaydırılmıştır. Apsis içten yuvarlak, dıştan üç kenarlıdır. Yapı, İstanbul'daki Studios ve Khalkoprateia bazilikalarının bir benzeri olarak aynı döneme, erken 5. yy'a tarihlenmektedir. Bu bazilikalarda olduğu gibi çift meyilli ahşap çatı ile örtülü olduğu ileri sürülmektedir [Ogan 1940:321-322; Tezcan 1989:62-64; Mathews 1971:37; Müller-Wiener 2001:74-75, res. 54-55]. |
| Buluntular: Mimari Plastik: Kazılarda yapı ve çevresinde zengin mimari plastik ve seramik bulunmuştur. İki ajurlu korkuluk levhası parçası, mermerden işli kemer parçaları ve bir mermer mezar steli ele geçmiştir [Ogan 1940: lev. LXXIV, LXXVII, 7a, 10] bulunmuştur. Bu eserler günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzeleri'ndedir. Duvar Çinisi: 9-11. yy'lar arasına tarihlenen çok sayıda duvar çinisi bulunmuştur [Ogan 1940:322-323, lev. LXXVIII-LXXXI; Ettinghausen 1954:87]. Sikke: 10. yy'a ait çok sayıda sikke bulunmuştur [Ogan 1940:324-328; Ettinghausen 1954:87]. |
| Yorum: Kazı tam olarak yapılamadığından bazı sorunlar aydınlatılamamıştır. Apsis ile naos duvarları arasındaki bağlantı tam görülememiş ve kilisenin transeptli bazilika olduğu görüşü ortaya atılmıştır [Bittel 1939:79]. Mathews de apsisin dıştan beş cepheli olduğunu öne sürmektedir [Mathews 1971:37]. |
| Tahribat: Bazilikanın olduğu bilinen yerde günümüzde Topkapı Sarayı Akağalar Kapısı vardır. Günümüze herhangi bir kalıntı ulaşmamıştır [TAYEx 09.09.2008]. |
