|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
 |
Gregorios Nazianos Kilisesi |
|
|
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
|
|
|
Türü:
|
Kilise |
|
Plan Tipi:
|
Kapalı Haç |
|
Yapım Tarihi:
|
|
|
Evre:
|
Erken Orta |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Araştırma |
|
Rakım:
|
|
|
|
|
|
Bölge:
|
İç Anadolu |
|
İl:
|
Aksaray |
|
İlçe:
|
Güzelyurt |
|
Köy:
|
Aşağı Mah. |
|
Antik Adı:
|
Karbala / Karvala |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Aksaray İli, Güzelyurt İlçesi, Aşağı Mahalle'de, merkezi bir konumda bulunmaktadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Güzelyurt İlçesi, Aksaray İli'nin 32 km. doğusunda, Ihlara Vadisi'ne 15 km. uzaklıktadır. Çevrede çok sayıda kaya ve duvar kilisesi ile yeraltı şehirleri bulunmaktadır. |
| Araştırma ve Kazı: S. Pekak tarafından Güzelyurt'taki Bizans ve Post-Bizans Kiliseleri konulu araştırma, 1993 ve 1994 yıllarında yayımlanmıştır. |
| Tanım: Mimari Özellikleri: Güzelyurt 6 no'lu kilise olarak da anılmaktadır. Yapı Büyük Kilise Camii olarak da anılmaktadır. Kilise bugün kesme taştan yapılmış bir çevre duvarı içinde yeralmaktadır. Batı çevre duvarı eksenindeki anıtsal girişin üzerinde, eski çan kulesinin yerine inşa edilen bir minare vardır [Pekak 1994:186]. Avlunun güneybatısında bir ayazma bulunmaktadır. Kilise yayana iki yapıdan oluşmaktadır. Ana yapı kapalı haç planlıdır; kuzeybatısında ise bitişik tek nefli bir yapı vardır. Her iki yapının narteksleri birbirine bitişik ve iki katlıdır. Kilise ve ek yapı, gri renkli düzgün kesme taş ile inşa edilmiştir [Pekak 1994:187, 189]. Ana yapıda doğu haç kolunun ve köşe odalarının doğusunda, bir bema ve apsisli birer pastophorion odaları bulunmaktadır. Naosun orta bölümünü payeler üzerine oturan pandantifli ve yüksek kasnaklı bir kubbe örtmektedir. Haç kolları beşik tonoz ile örtülüdür. Köşe odaları, bema ve pastophorion hücrelerinin tümü doğu-batı doğrultusunda beşik tonoz ile örtülmüştür. At nalı planlı ana apsis dıştan altta 5 üstte ise 7 cephelidir. Yan apsisler ise hem içte, hem de dışta yarım yuvarlak planlıdır. Ana apsiste iki basamaklı bir sythronon ile üstünde bugün dolap olarak kullanılan bir niş bulunur. Narteks üst seviyede kemerlerle üç bölüme ayrılmıştır ve her üç bölüm de çapraz tonozludur. Narteksin üç bölümünden naosa ve köşe odalarına olmak üzere birer açıklıkla naosa geçilir. Nartekse dışarıdan giriş ise orta bölüme açılan tek kapı ile sağlanmaktadır [Pekak 1994:187]. Kuzey ek yapı, batıda kilisenin narteks hizasından başlayıp doğuda köşe odaları hizasına ulaşmaktadır. Narteksi ve naosu doğu-batı doğrultusunda beşik tonozla örtülüdür, naos takviye kemerleriyle üç bölüme ayrılmıştır. Doğusundaki apsis dışta düz duvarla sınırlandırılmıştır. Ek yapının güney duvarının batısındaki bir kapı ile ana yapının naosuna bağlantı sağlanmaktadır [Pekak 1994:187-188]. Ana apsisteki ve yan apsislerdeki pencereler ile, kuzey ve güney haç kollarının üst seviyelerindeki pencerelerin bir kısmı kapatılmıştır. Güney haç kolunda alt seviyedeki dikdörtgen pencerenin ise yapının camiye dönüştürülmesinden sonra açıldığı düşünülmektedir [Pekak 1994:188]. Bezeme Özellikleri: Ana apsiste pencerelerin iki yanında ve ortasında pencerelerle aynı boyutlarda birer niş yeralmaktadır. Mimari Plastik Bezemeler: Batı cephede, sonradan örülmüş duvarların içinde kalan sütunların başlıklarında kerubim, serafim ve çeşitli hayvan figürleri bulunmaktadır. Batı cephede narteksin üst katına açılan pencerenin üstünde antitetik iki arslan figürü bulunmaktadır. Ana apsis cephesinde de üst seviyede benzer bir arslan figürü bulunmaktadır. Güney avlu duvarının batı köşesinde kitabenin yanındaki iki ayrı taşın üzerinde kabartma tekniğinde bir kuş figürü ve stilize edilmiş geometrik bezemelerden oluşan bir rozet vardır [Pekak 1994:189]. Fresko: Özellikle kasnakta sıvaların dökülen yerlerinde figürlü freskolar görülmektedir. Kasnağın güneydoğusundaki freskoda bir erkek figürünün yüzü seçilebilmektedir. |
| Buluntular: |
| Yorum: Rott, İmparator Theodosius dönemine ait bugün var olmayan bir kitabede burada haç planlı bir kilise yapıldığına dair bilgiye değinir [Rott 1908:269]. Pekak, 4. yy öncesinden var olan bir yapının 385 yılında yeniden inşa edildiği ve sonra planının değişerek günümüze geldiği görüşündedir [Pekak 1994:191]. |
| Tahribat: |
