|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
 |
Konstantin ve Helena Kilisesi |
|
|
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
|
|
|
Türü:
|
Kilise |
|
Plan Tipi:
|
Bazilika |
|
Yapım Tarihi:
|
5. - 6. yy |
|
Evre:
|
Erken |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı Restorasyon |
|
Rakım:
|
|
|
|
|
|
Bölge:
|
İç Anadolu |
|
İl:
|
Niğde |
|
İlçe:
|
Merkez |
|
Köy:
|
Aktaş |
|
Antik Adı:
|
Andavalis / Addaualis / Ambavalis |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Niğde'nin 8 km kuzeydoğusunda, Aktaş köyü (eski Andaval) yakınında, Yeniköy / Yeni Mahalle'de bulunmaktadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: |
| Araştırma ve Kazı: Sacit Pekak başkanlığında kazı ve restorasyon çalışmaları yapılmıştır. |
| Tanım: Mimari Evreleri: Kilise ilk olarak 3 nefli Helenistik tipte bir bazilika olarak yapılmıştır. İkinci evresinde sütun dizileri önüne payeler örülerek ve aralarına takviye kemerleri atılarak her üç nefin de tek bir tonozla örtüldüğü düşünülmektedir. Kilisenin narteksinin de sonraki bir onarımda eklendiği düşünülmektedir [Pekak 1998a:575-576; Restle 1979:40-41; Rott 1908:102-108; Ötüken 1987b:125-126]. Mimari Özellikleri: Kilise, kareye yakın dikdörtgen planlı, üç nefli bir bazilikadır. Apsisi içten merkezli olup (at nalı planlı), dıştan beş cephelidir. Batı cephede eksende iki veya üç giriş olduğu anlaşılmıştır. Yapı malzemesi olarak bölgede bulunan ve Aktaş Taşı olarak adlandırılan taş cinsi kullanılmıştır. Cephelerde düzgün kesmetaş kullanımı görülmektedir [Pekak 1998a:572-574]. Bezeme Özellikleri: Kilisenin batı cephesindeki lentoda üç haç motifi ve etraflarında bitkisel bezeme bulunmaktadır. Apsisteki ve batı cephedeki pencerelerin kemerleri dil motifleriyle bezenmiştir. Apsis pencerelerinin kemerlerindeki bezemelerde boyama olduğu tespit edilmiştir. Kesik piramit biçimli paye başlıkları, akantus yapraklarıyla bezenmiştir [Pekak 1998a:575]. Kilisenin iç duvarlarının tamamen freskolarla bezendiği düşünülmektedir. Günümüze gelemeyen freskolardan apsis yarım kubbesinde ortada Tahtta Oturan İsa'nın iki yanında ayakta duran melekler olmalıdır. Altta bulunan iki şeridin üsttekinde havariler, alttakinde ise içlerinde Epiphanios ve Gregorios'un da bulunduğu piskoposların tasvir edildiği bilinmektedir. Günümüze gelebilmiş freskolar ise orta nefin kuzey duvarında yeralmaktadır. Doğudan batıya doğru, İsa'nın Doğumu, Lazarus'un Diriltilmesi, Kudüs'e Giriş konulu yortu sahneleri tasvir edilmiştir. Ayrıca Emmanuel İsa madalyonlu Haç ve İki Aziz; Aziz Demetrios, Prokopios, Eustatios, Merkurios, Neophtos, iki asker aziz, Başmelekler Mikhael ve Gabriel ile aziz tasvirleri de bulunmaktadır. Kuzey duvarda üst seviyede ayrıca beş figür tespit edilebilmiştir. Doğuda yere diz çökmüş, ellerini açmış bir başka figür bulunur. Orta nef ile kuzey nefi ayıran payelerin arasındaki kemer içlerinde ortadaki haç bezemelerinin iki yanında ikişer figür tespit edilmiştir. Naosun batı duvarında ise üç sıra halindeki freskolardan üstte iki pencere arasında takdis işareti yapan taçlı bir figür, altındaysa iki ayrı figür daha bulunmaktadır. Bu şeridin de altında Meryem ve çocuk İsa tasviri bulunur. Hemen yanlarında (güney) haç tutan Helena ve Konstantin; diğer yanlarında (kuzey) ise başmelek Mikhael figürü vardr [Pekak 1998a:577-578; Pekak 1999:506]. |
| Buluntular: Kilisenin içinde çok miktarda mezar bulunmuştur. Ayrıca kazı buluntularından seramikler ve temizlik çalışmaları sırasında tespit edilen mimari plastik elemanlar S. Pekak tarafından Kazı Sonuçları bildirilerinde tanıtılmıştır. |
| Yorum: Kilise, S. Pekak tarafından, Kapadokya bölgesindeki ve Binbir Kilise'deki yapılarla karşılaştırılmıştır [Pekak 1998a:576]. Bu kiliselerin benzer plan ve malzeme özelliklerine sahip olduklarına, benzer olarak 500 yılı civarında inşa edilen örneklerin, Arap akınlarından sonra 900 yılı civarında onarıldıklarına dikkat çekilmiştir. Rott, kilisenin ilk yapım evresini 5. yy'a, ikinci evresinin ise Arap akınları sonrasındaki yenileme tarihlemektedir [Rott 1908:107-108]. Freskoları ise ikonoklazma sonrasına tarihler. Thierry'ler, tonoz örtünün 10. yy'da yapıldığını belirtirler [Thierry-Thierry 1963:29-30]. Y. Ötüken freskoları 11. yy ve sonrasına tarihlemiştir [Ötüken 1987b:139]. Restle ise freskoları 12. yy sonu-13. yy başına tarihlemektedir [Restle 1979:42]. |
| Tahribat: |
