|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Daskyleion |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Kent |
|
Rakım:
|
m |
|
Bölge:
|
Marmara |
|
İl:
|
Balıkesir |
|
İlçe:
|
Bandırma |
|
Köy:
|
Ergili |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Arkaik Geometrik Klasik Protogeometrik |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Balıkesir İli, Bandırma İlçesi'ne bağlı Ergili Köyü sınırlarında yer almaktadır. Manyas Gölü'nün güneydoğu köşesine yakın bir konumdadır [Sevin 2001a:255]. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Adını Lydia Kralı Gyges'in babası Daskylos'tan alan Daskyleion Kenti, Manyas Gölü'nün güneydoğusunda, Hisartepe üzerinde yer almaktadır. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 1952'yılında K. Bittel tarafından keşfedilmiştir. Yine 1952 yılında E. Akurgal ile N. Fıratlı tarafından ziyaret edilmiş ve ardından 1953 yılında ise Ankara Üniversitesi ve Müzeler Müdürlüğü adına burada küçük bir araştırma yapılmıştır. 1954 yılında ise Akurgal ve Fıratlı tarafından ilk kazı çalışmaları başlatılmıştır [Akurgal 1993:65-66]. Bundan 35 yıl sonra, 1988 yılında Ege Üniversitesi'nden T. Bakır başkanlığında bir ekip tarafından yeniden başlatılan kazılar 2008 yılına dek gerçekleştirilmiştir. Bakır'ın ardından kazılar 2009 yılından beri K. İren tarafından sürdürülmektedir. |
| Tabakalanma: Daskyleion, MÖ 8. yüzyıldan Bizans Dönemi'ne kadar sürekli yerleşim görmüştür. Bu süreklilik ve Bizans Dönemi'ndeki tahribatlar nedeniyle tabakalanmanın tarihlendirilmesinde çeşitli zorluklarla karşılaşıldığı belirtilmiştir [Polat 2002:216]. |
| Buluntular: Mimari: 1990 yılı kazı sezonunda Hisartepe üzerinde MÖ 5. yüzyıl başlarına ait olan bir yapıya (saray) ait duvar, euthynteria, tabanlar ve taş döşeme ele geçmiştir. Bu yapının Daskyleion Satrabı I. Artabazos (yönetime geçiş MÖ 477) tarafından yaptırıldığı, I. Pharnabazos (MÖ 460-430), II. Pharnekes (MÖ 430-414) ve II. Pharnabazos (MÖ 414-388) dönemlerinde de kullanıldığı; 395 yılında Sparta'lı Agesilaos tarafından yıkıldığı ve II. Pharnabazos'un yapıyı restore ettirdiği, daha sonra da Ariobarzabes (MÖ 388-362) ile II. Artabazos'un (362-352) burada yönetici olarak oturdukları ve 334 yılında Alexandros'un (Büyük İskender) komutanı Parmenion'un Daskyleion'u ele geçirmesi sırasında çıkan yangında bu yapının tamamen yanıp, yıkıldığı düşünülmektedir [Bakır 1991:18-19]. 2001 kazı döneminde M-8 açması olarak isimlendirilen ve E. Akurgal döneminde kazı yapılmış 8x8 m boyutlarında kare planlı yapının kimliğini anlamaya yönelik bir çalışma yapılmıştır. 1.2 m genişliğinde ve kalın temel taş blokları göz önüne alındığında, böyle bir temelin kule şeklinde yüksek bir yapıya ait olduğu düşünülmüştür. Kare yapının içinde yapılan çalışmalarda, bu yapıdan öncesine tarihlenen çok sayıda duvar ve bunlara ait tabanlar ve bu tabanlar üzerinde yatan in situ seramikler ele geçmiştir. Yapının temel bloklarının altında 50 cm kalınlıkta bir yangın tabakasının varlığı ve bu yangının hemen üstünde yer alan in situ seramiklerden de, MÖ 395 yılında Sparta'lı komutan Agesilaos'un Satrap II. Pharnabazos ile yaptığı savaş sonucunda çıkan yangın olduğu anlaşılmıştır. Buradan ele geçen seramikler arasında Attika üretimi MÖ 4. yüzyıl başlarına tarihlenen kırmızı figür teknikli khaliks krater, siyah firnisli ve üzerinde graffito harfler taşıyan tuzluk önem taşımaktadır. Bu durumda kule yapısının 395 yılından önce değil de, sonra inşa edilmiş olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca kule şeklindeki bu yapının Nakshi Rustem'de bir örneği olan Ateş Tapınağı'nın benzeri olduğu düşünülmektedir [Bakır 2003:492]. Yine 2001 kazılarında, Hisartepe'nin doğu yamacında bir teras duvarı ortaya çıkarılmıştır. Aynı kazı döneminde 77 cm'lik kısmı ortaya çıkartılan yapı, Persler ile ilişkilendirilmiş ve Akhaemenid Hanedanı'nın Anadolu Satrapları Daskyleion'a geldiklerinde Pers mimari geleneğine uygun olarak saraylarını ve satraplık yapılarını üzerine yaptıkları bir teras duvarı olarak yorumlanmıştır [Bakır 2003:493-494] Hisartepe'de Akhaemenid Dönem kalıntıları ve İon iskanı yanında Lydialılar'a ait bol miktarda seramik içeren evler de ortaya çıkarılmıştır [Akurgal 1967:32-33]. 1990 yılında başlayarak Daskyleion'da Phrygler'e ait epigrafik ve arkeolojik buluntular ele geçirilmeye başlamıştır. Phryg dilinde yazıtlar, bezemeli ve graffitolu seramikler, Kybele kültüne ait buluntular, MÖ 8. yüzyıl sonunda ait bir Kybele tapınağı temelleri, üstü plaka taşlarla örtülü bir kült kanalı MÖ 7. yüzyıla ait taştan yapılmış, küçük boyutta bir Kybele tapınak modeli, bothros, kült eşyaları ve kent suru Daskyleion'da Phyrigler'in MÖ 8. yüzyıldan başlayıp Hellenistik Dönem'e kadar Daskyleion'da yaşadıklarını kanıtlamaktadır [Bakır 2004:313]. 2011 yılı çalışmalarında T26-U26-U27 açmasında, 2 no'lu duvarın Akhaemenid Dönemi'nde kullanılmış olan bir kulenin, iç dolgusu ile beraber 2.55 m kalınlığındaki kuzey duvarı olduğu anlaşılmıştır. T28-T29 açmalarında Pers Dönemi'ne tarihlenen basamaklı bir giriş yapısı olduğu düşünülen mimari bir öğe açığa çıkarılmıştır. Burada diğer açmadaki kuleden bağımsız olarak farklı bir kule yapısı görülmüştür. Kulenin ilk olarak MÖ 5. yüzyılda yapıldığı saptanmıştır. Çünkü kulenin iç kısmında kireç taşından yapılma küçük taş sıraları yer almaktadır. MÖ 4. yüzyılda ise bu taş sıralarının dış kısımları düzgün işlenmiş andezit blok taşlarla kaplanmıştır. H32-33 açmalarında Akhaemenid Dönem'e ait kültsel yapı kompleksi, döşemesi ve kanallarıyla ortaya çıkarılmıştır. Çanak Çömlek: Daskyleion'da MÖ 8. yüzyıldan itibaren ortaya çıkan gri seramikler, Hellenistik Dönem içlerine kadar kesintisiz bir biçimde devam etmiştir. Daskyleion'da MÖ 8-6. yüzyıl tabakalarında ele geçen malzemenin %80-90'ını gri seramikler oluşturmaktadır. Diğer merkezlerde benzer örneklerine ulaşılamayan Daskyleion'a özgü ünik formlar MÖ 8. yüzyılda karşımıza çıkmaktadır. Bu dönemin aksine, MÖ 6. yüzyıldan itibaren, boyalı seramikte kullanılan formların yoğun olarak gri seramik repertuarına alındığı gözlemlenmektedir. Bu yoğunluğun Hellenistik Dönem'e doğru daha da artarak devam ettiği saptanmıştır [Polat 2002:216]. 1988 kazı sezonunda Attika siyah firnisli seramikler ile kırmızı figür seramikler, yaban keçisi stilinde seramikler, kuşlu kase parçaları, Aiol tipi gri seramikler ele geçmiştir. Ayrıca 5. yüzyıla ait mimari terrakotta parçaları ele geçmiştir [Mellink 1990:150]. 1954 kazı sezonunda ele geçen Protokorinth, Orientalizan stil gibi MÖ 7. yüzyıl seramikleri Propontis'teki Yunan kolonizasyonu ile ilişkilidir [Mellink 1955:235]. 2002 yılı kazı çalışmalarında yapılan sondajlar, Daskyleion'un MÖ 547'den önceki yerleşim izlerine işaret etmektedir. Yapılan sondajda, gri ya da siyah Phryg seramikleri, Korinth, Lydia, Doğu Yunan, Protogeometrik dönem seramiklerinin varlığı burada yerleşimin MÖ 1100'lere yani karanlık çağlara değin sürdüğünü göstermektedir [Bakır 2004:313]. Pers'lerin özellikle Atina'nın lüks mallarına meraklı oldukları bu dönemde ele geçen seramik malzemeler ile kanıtlanmıştır. Attika siyah figürlü, kırmızı figürlü, siyah firnisli ve beyaz zeminli tekniklerde üretilen çok sayıda krater, amphora, hydria, kase, içki ve yemek takımları ele geçen buluntular arasındadır. Bunlar arasında Attika'lı ressamların boyadığı eserler zengin bir koleksiyona sahiptir. Amasis Ressamı, Lydos, Eksekias, Antimenes, Niobidler Ressamı bunlardan birkaçıdır [Erdoğan 2006:178]. Heykel/Kabartma: Üst üste sıralanmış kabartmalı frize sahip olan Phryg dili ile yazılmış mezar steli MÖ 5. yüzyıla tarihlenir. Söz konusu stel, Anadolu-Pers Mezar Stelleri grubunda değerlendirilmiştir [Bakır 1999:579]. Akurgal kazılarında MÖ 5. yüzyıl stili bir kabartma ele geçmiştir. Kabartmada antitetik şekilde duran iki sphinks yer almaktadır [Mellink 1961:52]. Ergili çalışmalarında elde edilen Yunan eserleri, üslup bakımından Milet heykeltıraşlık okuluna bağlıdır. Örneğin MÖ 400 yılına ait olan ata binmiş kadınların saçları, Geç Arkaik Yunan stilindedir. Yüz profili ve anatomisi Yunan özelliklidir. Akhaemenid stili görülen kabartmalar ise, Akhaemenid örneklerine uygun olarak Yunan ustalar tarafından yapılmıştır [Fıratlı 1967:47]. Daskyleion'da bulunmuş olan ST 2 no'lu anthemionlu stel parçası G. Polat tarafından doktora tezi kapsamında incelenmiştir. Alt bölümü kırık olan büyük boyutlu stelin üst kısmında hemen hemen tam korunmuş olan bir anthemion yer almaktadır. Anthemionun alt kısmında dik olarak yerleştirilmiş iki "s" volüt bulunmaktadır. Yalnızca üst bölümü korunmuş olan gövde bölümünde çerçeve içinde figürlü sahne yer almaktadır. Beş figürün yer aldığı bu sahnede bir tören sahnesi betimlenmiş olduğu bu stel hem anthemion işçiliği hem de figürlü sahnedeki figürlerin göstermiş olduğu sertlik nedeniyle MÖ 500 civarına ait olmalıdır [Polat 1998:16-24]. Daskyleion'da ayrıca Polat'ın tezinde yer verdiği ST 3, 4 ve 5 no'lu anthemionlu diğer stellerde MÖ 5. yüzyılın ilk yarısı ile aynı yüzyılın ortalarına tarihlendirilmektedir [Polat 1998:24-38]. Diğer: 1954 yılında ele geçen bullalar Pharnabazos'un saray yapısını yeniden restore etmesi ile ilişkilidir [Mellink 1960:68]. 300'e yakın tam veya parçalar halinde bulunan bulla'ların büyük kısmı Akhaemenid stilinde, bazıları ise Yunan stilindedir. Bazı bullaların üzerinde Arami yazısı bulunmaktadır. Arka yüzlerinde yer alan papyrus ve ip izlerinden anlaşıldığı üzere Bulla'lar papyrus tomarlarına bağlı durumda bulunuyorlardı. Böylece Daskyleion satraplığına ait bir arşivin mevcut olduğu ortaya çıkarılmıştır [Akurgal 1956:50]. 2002 yılı kazı sezonunda ortaya çıkartılan fildişi kabza Orta Akhaemenid evreye ve Daskyleion'un güçlü Satrabı I. Artabazos'un dönemine, MÖ 5. yüzyılın 2. dörtlüğüne tarihlenmektedir [Bakır 2004:315]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Daskyleion kazılarında ele geçen seramik, mimari kalıntı, kütlesel eşya ve Phryg yazısı taşıyan epigrafik buluntular, Daskyleion'da, Phryg'lerin MÖ 8. yüzyıldan başlayarak 4. yüzyıl ortalarına kadar yaşamış olduklarını kanıtlanmıştır. Ayrıca Aiol gri monokrom seramiklerinin burada dominant olması, Daskyleion'da Aiol nüfusunun varlığını da ortaya koymaktadır. Ayrıca, Propontis Bölgesi'nde Trak'ların yaşadığını işaret eden epigrafik bir belge olan MÖ 6. yüzyıla tarihlenen mezar steli buluntusu göz önene alındığında, antik yazarların söz ettikleri göçler Daskyleion'da arkeolojik veriler ile kanıtlanabilecek duruma gelmiştir [Bakır 1999:578-579]. Bunun yanında antik metinlerin yanı sıra, kazılar sırasında ele geçen Lydia seramikleri ve Lydia dilinde grafittoya sahip seramik parçaları da, MÖ 7. yüzyılda Daskyleion'da Lydia kültürünün varlığını desteklemektedir. Daskyleion'da ele geçen MÖ geç 7. - erken 6. yüzyıla ait olan maşrapa formu, Phrygler ile ilişkilendirilmektedir. Phryglerin form repertuarında olan bu kabın, Kuzeybatı Anadolu'da başka hiçbir merkezde ele geçmemesi, Daskyleion'daki Phryg varlığı ile açıklanmalıdır [Polat 2002:220-223]. Hisartepe ve çevresinde yapılan araştırmalarda, Hisartepe'nin doğusunda ve Kuş gölü'nün doğu sahilinde MÖ 6. ve 5. yüzyıl malzemesi veren yerleşim alanları, Daskyleion'un yalnız Hisartepe ile sınırlandırılamayacağını göstermiştir. Ayrıca burada yer alan Daskyleion Satraplığı, Büyük İskender bu merkezi ele geçirinceye kadar on üç satrap tarafından idare edilmiştir [Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurulu Bülteni, 1990]. |
