|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Gritille |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
426 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Adıyaman |
|
İlçe:
|
Samsat |
|
Köy:
|
Halilan |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
İTÇ III |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Adıyaman il merkezinin güneydoğusunda; Atatürk Baraj Gölü'nün suları altında kalmadan önce; eski Samsat İlçesi'nin 7 km kuzeydoğusunda; Kovanoluk (Biriman) Mahallesi'nin 3 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Kodu T 51 / 9. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Gritille; Atatürk Barajı yapılmadan önce yörede kuzeydoğudan güneybatıya doğru akan eski Fırat Nehri'nin batı kıyısında bulunan; günümüzde baraj göl suları altında kalmış olan 13 m kalınlığında kültür dolgusuna sahip; koni kısmında 80x40 m; etekleri ile beraber 150x100 m boyutlarında olan oval biçimli bir höyüktür. Diğer adı Tille olan höyük; Fırat Nehri kıyısındaki konglomeratik çakıl birikim konisi üzerinde yükselmektedir. Tepenin en üst noktası Atatürk Barajı yapılmadan önceki Fırat Nehri'nin su düzleminden 24 m yüksektedir [Ellis 1983a:83]. Kültür dolgusunun yaklaşık 13 m olduğu tespit edilmiştir. Tepenin doğu kısmı Fırat Nehri tarafından yendiği için yerleşme yerinin tam boyutları bilinememektedir. Bu yenme erozyonundan dolayı tepe Fırat'a paralel bir şekilde oval biçime dönüşmüştür. Tepe ve eteklerinde yapılan ayrıntılı ve sistematik yüzey araştırması sonucunda yerleşme yerinin en geniş iskana; MS 13. yüzyılda ulaştığı saptanmıştır. Gritille Mevkii'nin yerleşme yeri olarak seçilmesinde Fırat Nehri'nin tam kıyısında olması; batı kısmında düz tarlalar ve yumuşak eğimli yamaçların var oluşu rol oynamıştır. Höyüğün dik doğu yamacında; Fırat son sekisine yakın rakımda özellikle yazları soğuk tatlı su veren iki pınar bulunmaktadır. Bu yerin yerleşme olarak seçilmesinde bu özellik de rol oynamış olmalıdır. Fırat Nehri tabanında oluşan adalar; yazın çok sıcak günlerinde çevredeki tarlalarda otlar kuruduğunda hayvan sürülerinin otlaması için taze yeşillikler yetiştiren alanlar haline dönüşmektedir. Gene nehir yatağının kenarlarında sürekli büyüyen ağaçlar; höyükte yaşayanların yapıları için gerekli olan ahşap ihtiyacını karşılamıştır. Gritille'nin birkaç km batısındaki sırtlar yontma taş endüstrisi için iyi kalitede çakmaktaşı topakları vermektedir. Gritille Mevkii gerçekten yaşam ve yerleşmeye çok uygun özellikler taşıyan bir konumdadır. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 1975 yılında Ü. Serdaroğlu başkanlığındaki ekip tarafından tespit edilen [Serdaroğlu 1977:117;lev.9;64'deki haritalar] Gritille; 1977 yılında Atatürk ve Karababa Barajları göl suları altında kalacak olan kültür varlıklarının saptanması amacıyla başlatılan Aşağı Fırat Projesi çercevesinde; M. Özdoğan başkanlığında İstanbul Üniversitesi; Prehistorya Anabilim Dalı öğretim üye ve yardımcılarından oluşan bir ekip tarafından tekrar araştırılmıştır. Aynı proje dahilinde 1981 ile 1984 yılları arasında; Bryn Mawr College'ın mali desteğinde ABD Kuzey Carolina Üniversitesi adına R.S. Ellis yönetiminde; özellikle Neolitik Çağ tabakaları için M.M. Voigt katılımıyla kazılmıştır. Kazıların ilk iki yılı genel tabakalanmanın tespitine; son iki mevsim de Ortaçağ ve Neolitik tabakaların anlaşılmasına ayrılmıştır. Kazıda daha çok Neolitik Çağ yerleşmesinin ortaya çıkarılması amaçlandığı için bu çağa ait buluntular vermesinden dolayı höyüğün dik doğu-güneydoğu yamacı; yüzey araştırmasının sonucunun ışığı altında kazı alanı olarak tercih edilmiştir. Burada ortaya çıkan mimari kalıntıların durumuna göre değişik kazı stratejisi uygulanmış; bu kesim çok dik olduğundan kuzey-güney doğrultusunda basamaklı açma dizisi ile tabakalanma tespit edilmeye çalışılmıştır. |
| Tabakalanma: Höyüğün bulunduğu alan; önce Neolitik Çağ'da yerleşmeye sahne olmuştur. Bu yerleşimden sonra bu yer; MÖ 3. binyılına kadar terkedilmiştir. İTÇ yerleşmesini Hellenistik ve Roma Dönemi yerleşmeleri takip etmiş; Ortaçağ'da tepenin üstüne ayrıca bir kale inşa edilmiştir. |
| Buluntular: Mimari: İTÇ'na ait kalıntılar gerek Hellenistik Dönem çukurları gerek Ortaçağ Kalesi temelleri ile büyük ölçüde tahrip edilmiştir. Çanak Çömlek: MÖ 2400-2000 yıllarına kapsayan İTÇ'na ait çanak çömlek endüstrisinin Amik Ovası I-J evreleri ile Lidar; Kurban Höyük; Tell Chuera; Tell Sweyhat'da bulunanlara benzediği ifade edilmektedir [Ellis 1983:84]. Mühürler: Geometrik motif yüzeyli silindirik mühür; Jemdet Nasr kültürü içinde değerlendirilmektedir. Bir çömlek üzerinde de mühür baskısı görülmektedir. Kazı başkanı; çömleklerin mühür ile işaretlenmesinin Suriye ve Filistin yöresinde de görüldüğünü belirtmektedir. İnsan Kalıntıları ve Mezarlar: 1982 yılı kazısında İTÇ tabakası içinde iki mezar bulunmuştur. Biri yaklaşık 20 yaşlarında bir kadına aittir. Etrafı taşlarla çevrili yuvarlak biçimli küçük bir çukurun içinde ortaya çıkan iskeletin yanında gömüt armağanı yoktur. Diğer mezar ise; yuvarlak bir çukurun çeperlerinin kerpiç ile döşenmesi ile yapılmış basit bir sanduka/sandık mezardır. Bu sanduka mezar içinde bir yetişkin ile 8-10 yaşlarında bir kız/erkek çocuğuna ait iki kişinin kemikleri vardır. Ölüler yüzleri birbirine bakacak şekilde yerleştirilmiştir. Adamın kafasının yanındaki deniz yumuşakça kabuğunun nazarlık olarak bırakıldığı sanılmaktadır. Çocuğun yanında da kuvarsdan iyi işlenmiş bir ok ucu vardır. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Gritille'nin İTÇ yerleşmesi; kazının Neolitik Çağ tabakalarına yönelmesi ve tahribattan dolayı pek anlaşılamamıştır. |
