|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Kortik Tepe |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
500 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Diyarbakır |
|
İlçe:
|
Bismil |
|
Köy:
|
Ağıl |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
EP |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Diyarbakır İli; Bismil İlçesi; Ağıl Köyü ve Aşağı Sazlık mezrası yakınlarında yer almaktadır. Batman-Bismil arasında; Batman Su ve Dicle Nehri'nin kesiştiği bölgede ve Batman İli'nin yaklaşık 14 km güneybatısındadır [Özkaya et al. 2002:739]. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Yaklaşık olarak 50x100 m genişliğinde bir alanı kaplamaktadır ve günümüzde tarım alanı olarak kullanılmaktadır. Kuzeydoğusunda yer alan Ziyaret Tepe doğrudan Kortik Tepe ile bağlantılı olup; geniş bir alana yayılmış yerleşimin daha geç dönemini temsil etmektedir. Kuzeyindeki Aşağı Sazlık Mevkii de benzeri biçimde; bu yayılımın diğer bir parçasıdır [Özkaya et al. 2002:739]. Höyük; Gre Dimse; Çayönü; Hallan Çemi ve Demirköy yerleşmelerine olan yakınlığıyla da önemli bir konuma sahiptir. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 1991 yılında G. Algaze'nin Ilısu Barajı etkilenme alanında yaptığı yüzey araştırmasında tespit edilmiştir. 2000 yılında; ODTÜ TAÇDAM koordinatörlüğünde yürütülen "Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi kapsamında Dicle Üniversitesi; Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü tarafından kazılmaya başlanmıştır. Kazılar iki yıl aradan sonra 2005 döneminde yeniden başlamıştır [Özkaya 2007:29]. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: |
| Buluntular: Mimari: Körtik Tepe'de 2011 yılında, çok tabakalı bir Epipaleolitik yapıyla iki adet Epipaleolitik çukur kazılmıştır. A104 açması, tepenin güneybatı kısmında, A80 açmasındaki derin kesiğin 20 m güneydoğusunda yer alır. Epipaleolitik Döneme ilişkin veriler bu açmada açığa çıkarılmıştır. Locus 1: Büyük bir çukur olan Locus 1'in güneybatı çeyreği D4 karesi içinde kazılmıştır. Bu çukurun yuvarlak formda olduğu varsayılırsa çapı yaklaşık 180-200 cm olmalıdır. Ana toprağa kazar kazılmış olan çukurun şekli ters yüz edilmiş bir çana benzer. Buna benzer bir başka çan biçimli yapıya Demirköy'de de rastlanmıştır. Çukurun en üst dolgu tabakasında bulunan iki ocak olasılıkla Locus 1'in doldurulduktan sonraki kullanım evresine aittir. Locus 1'in düz duvarlarının olmaması ve dibe doğru daralması bu çukurun iskan amaçlı kullanılmadığına işaret eder. Böylesi bir işlev için çapı büyük olsa da daha çok depolama amaçlı kullanılmış olmalıdır. Locus 2: Locus 1'in güneyinde yer alan ocak yeridir. Ocağın içindeki taşlar çatlamış ve kararmış durumdadır. Locus 3: Locus 1'in doğusunda yer alan bu ocak olasılıkla çukurun kendisinden daha geç bir evreye aittir. En az iki evre tanımlanmıştır. Locus 4: Yaklaşık 80 cm çapında, yuvarlak bir yapıdır. Ana toprağa kadar kazılmıştır ancak daha sonra yapılan tahribat (Neolitik) nedeniyle orijinal yüksekliğini belirlemek güçtür. Batı ve güneybatı taraflarında küçük direk delikleri vardır. Kuzey profilde geniş bir direk deliği mevcuttur. Locus 5: D1-2 karelerinden E1-3'e kadar uzanır. Locus 5_2, üst kısımda 1.40 m genişliğinde, alt kısımda ise 1.30 m genişliğinde bir çukurdur. Kuzey-güney uzantısı henüz açığa çıkarılmamıştır. Doğu tarafında ahşap bir taşıyıcı için kullanılmış olması muhtemel küçük bir podyum yer alır. Locus 5_1, 40 cm derinliğinde, yuvarlak ya da oval biçimli bir yapıdır. Locus 5'in kuzey sınırında, bir kenarı 20 cm olan kare biçimli bir direk deliği bulunmuştur. Yaklaşık 50 cm batıda ise dikdörtgen biçimli kil bir direk (20x25 cm) yer alır. 50 cm'lik bir açıklık kapı girişi için dar olsa da bu iki buluntu kapı girişine işaret ediyor olabilir. Bu iki buluntunun doğusunda ve batısında güneydoğu ve batıya doğru kıvrılan çöküntüler yer alır. Bu çöküntüler, D3 karesindeki direk delikleri boyunca devam eden ahşap bir duvarın kalıntıları olabilir. Locus 5'in doğu sınırında, Locus 5_2'deki podyumun hemen üstünde başka bir direk deliği daha bulunmuştur. Tüm bu veriler Locus 5'in yaşam mekanı olarak kullanıldığını göstermektedir. Yontma Taş: Locus 1'den çok sayıda çakmaktaşı parçası ve obsidiyen buluntu ele geçmiştir. Obsidiyen buluntular arasında aycık biçimli bir obsidiyen de vardır. Çakmaktaşları genellikle orta ve büyük boyutlu yongalardan oluşmakla birlikte birkaç mikrolite de rastlanmıştır. Locus 5_1'de çakmaktaşından yongalar, çekirdekler ve bazı aletler bulunmuştur. D1 karesinin güneydoğu köşesinde ise geniş bir çakmaktaşı yumrusu bulunmuştur. Bunun yanı sıra Locus 2 ve 3'te de çok sayıda çakmaktaşı vardır. Sürtme Taş: Locus 5_1'den büyük bir taş boncuk ele geçmiştir. Locus 1'de ise gözyaşı damlası biçimli, siyah renkli taştan bir pandantif bulunmuştur. Kemik/Boynuz: Locus 5_1'de kemik bir uç bulunmuştur. Hayvan Kalıntıları: Locus 1'deki ocakların her birinin altında koyun ya da keçiye ait olabilecek çene kemikleri bulunmuştur. Bunlara ek olarak, daha küçük boyutlu türlere ait hayvan kemikleri, büyük bir kürek kemiği, bir adet deniz kabuğu ve çok sayıda balık kemiği açığa çıkarılmıştır. Buluntular arasında bir adet antrasit renkli ve iki adet sedef boncuk da yer alır. Locus 2 ve 3'de çok sayıda balık kemiği bulunmuştur. Ayrıca Locus 3'te az sayıda hayvan kemiğiyle birlikte çakmaktaşı, yanmış kil parçaları ve odun kömürü açığa çıkarılmıştır. Locus 4'te çok fazla buluntuya rastlanmamıştır. Buna karşın Locus 4 ve 5'in arasında köpek ya da kedigillere ait bir çene kemiği bulunmuştur. Locus 5_1'de kuş kanadına ait kemikler, büyük bir vertebra ve kaplumbağa kabuğu parçalarına rastlanmıştır. Bitki Kalıntıları: Bitki kalıntıları üzerine yapılan analizlerde 13 ayrı bitki familyası tanımlanmıştır. Bunlar arasında da iki familya baskındır: turpgiller (Brassicaceae) ve buğdaygiller (Poaceae). Kazayağıgiller (Chenopodiacae) ve kuzukulağıgiller (Polygonaceae) de sık görülen familyalar arasındadır. Çok az sayıda çavdar, einkorn ve arpa tespit edilebilmiştir. Buğday ise çok azdır [Benz et al 2013]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Yapılan çalışmalar, en geç evreye ait yerin, Locus 1'in dolgusu üstünde yer alan Locus 3 olduğunu göstermiştir. Locus 1, Locus 4'ün üzerinden açılmış olmalıdır. Bu nedenle Locus 4 ve 5'ten daha geç bir evreye ait olma olasılığı yüksektir. Locus 5 kuzey profilin güneyinde sonlandığı için Locus 4 ile olan stratigrafik ilişkisini henüz kestirebilmek mümkün değildir. Locus 5_1, Locus 5'in ilk evresini temsil ederken, Locus 5_2 açmanın en erken yerleşme evresini oluşturur. A80 açmasındaki inşa geleneklerinde görülen değişimler ve üst tabakalardan elde edilen radyokarbon verileri Körtik Tepe'deki yerleşmenin Younger Dryas'da, MÖ 11. binyılın ikinci yarısında başladığına ve Holosen'in başlarına dek devam ettiğine işaret etmektedir. Holosen'de yaşanan çevresel değişimlere rağmen, Körtik Tepe sakinleri yaşadıkları yerde kalmaya devam etmiş ve yeni çevreye uyum sağlamıştır. |
