|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Horum Höyük |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
350 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Gaziantep |
|
İlçe:
|
Nizip |
|
Köy:
|
Toydemir |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
İTÇ III İTÇ I İTÇ II |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Gaziantep İli; Nizip İlçesi'nin 15 km kadar kuzeyinde; Birecik'e 25 km mesafede; Toydemir (Acemi) Köyü'nün 1.8 km doğusunda; Fırat'ın batı kıyısında yer alır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: G. Algaze başkanlığındaki yüzey araştırmaları sırasında saptanan Fırat'ın kıyısında yer alan höyüğün; çevresiyle birlikte 21 hektarlık bir alanı kapladığı belirtilmektedir; 1996 yılı kazıları sırasında yürütülen topografi çalışmaları ise höyüğün 6.4 hektarlık bir alanı kapsadığını ortaya koymuştur. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Chicago Üniversitesi'nin Birecik ve Kargamış Barajları suları altında kalacak yerleşme yerlerini ve kalıntılarını saptamak amacıyla G. Algaze başkanlığında yapılan 1989 yılı yüzey araştırmasında saptanmıştır [Algaze et al. 1994:30-31]. Tepede ve aşağı şehirde yapılan sistemli yüzey araştırmasında toplanan çanak çömlek parçalarına göre höyük ve çevresinin; Obeid Dönemi'nden İslam Dönemi'ne kadar yerleşim gördüğü ileri sürülmüştür. Yerleşmenin Birecik baraj suları altında kalacağının anlaşılması üzerine; baraj yapılana dek dört yıl sürecek bir kurtarma kazısının yapılması planlanmıştır. Fransız Arkeoloji Enstitüsü'nden A. Tibet ve C. Marro'nun bilimsel yönetiminde; Gaziantep Müzesi başkanlığında; 1996 yılından itibaren kazılmaktadır. Kazılar 1999 yılında sona ermiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Bu kazı ve yüzey bulgularına bakarak höyüğün MÖ 5-4. binyıl; MÖ 3. binyıl; MÖ 2. binyıl başı; Erken Demir Çağı; Hellenistik-Roma ve İslam Dönemi'nde yerleşim gördüğü yorumlanmaktadır. Şimdilik ilk dört yıl sonuçlarının yayımlandığı kazılarda kesin tam tabakalanmadan bahsedilmemektedir. Ancak MÖ. 3. binyıl birikintisinin kalın olduğu bildirilmektedir. |
| Buluntular: Mimari (üstten altta doğru): İlk Tunç Çağı IV ve III evre (Suriye-Levant kronolojisine göre) yerleşmesinin yer yer Ortaçağ yerleşimi tarafından tahrip edildiği izlenmiştir. F açmasında İTÇ IV. evreye ait F0129 no'lu yapının ancak iki odası ortaya çıkarılmıştır. Bu yapı taş temelli kerpiç duvarlıdır. Duvarları yaklaşık 1 m kalınlığındadır. Temel seviyesinde köşeleri dörtgen; kerpiç duvar seviyesinde ise köşeleri yuvarlatılmıştır. Günümüze ancak 1 m yüksekliğinde ulaşılabilmiştir. Mekanları arasında taş eşikli geçit vardır. Yoğun yangın geçiren bu yapının kuzey ve güney mekanları taş döşelidir. Kuzey mekanında kireç taşından direk altlığı bulunmaktadır. Bu mekanın hemen altında; yapının eski evresine ait aynı özellikleri taşıyan bir yapı (F0130) gelmektedir. Her iki evre; buluntularından dolayı Kurban III ile çağdaştır. B açmasında da İlk Tunç Çağı IV. evreye ait ancak iki taş temelli duvarları olan bir mutfağın bir kısmı kazılmıştır [Tibet et al.1999:çiz.8; Marro et al 1998b:lev.VIII]. Bu mutfağın içinde at nalı biçiminde çifte ocak bulunmuştur. Killi topraktan yapılan bu ocak sıvanmıştır. Biri büyük biri küçük yanyana iki ateşliğe sahiptir [Marro et al.1998b:foto 4-5]. İlk Tunç Çağı II. evrede B açmasında çok bozuk mimari kalıntılar görülmüştür. Kurban IV ile çağdaştır. Bu evre bulgularına mutfak yapısının altında rastlanmıştır. İlk Tunç Çağı I. evre yerleşmesine ait tabakanın çok kalın olduğu belirtilmektedir. Bu evrede Bilecik yöresinin diğer İTÇ yerleşmelerinde görülen yapım tekniğinde yani taş temel üzerine kerpiç duvarlı inşa edilen yapıların varlığı izlenmiştir [Tibet et al. 2000:çiz.2]. Kazı başkanları bu tekniğin tüm İTÇ boyunca görüldüğünden söz edilmektedir. Çanak Çömlek: Kazı başkanları; İTÇ IV ve III. evrelerde ele geçen damalı ya da düz açkı bezekli kaplar; dar boyunlu dışa taşkın dudaklı küpler ile krem rengi astarlı ve astarsız maldan çanak çömleğin benzerlerinin başta Kurban Höyük III; Hammam et Turkman VI; Tell Hadidi; Til Barsib; Tell Qra Quzağ III; Tell Banat; Tell Siyuh Faugani'de bulunduğunu belirtmektedir. Kültürün en belirgin tipinin ise Hama Fincanı adı verilen küçük kaplar olduğunu söylenmektedir. Bu fincanlara Kurban Höyük III. tabakada; Gedikli ve Tilmen Höyük'de de rastlanmıştır. İTÇ II. evrede ise üç ayaklı kap ile kazı bezemeli silindir biçimli kaideli kap bulunmaktadır. Benzerleri Kurban Höyük IV tabakasında vardır. İTÇ I. evrede saklı astar bezemeli malın düşey ve verevine örnekleri; Band dudaklı mal ve kazı bezemeli örneklerinin varlığı belirtilmektedir [Tibet et al. 2001:139; çiz.8-9]. Ayrıca Ninivite V malı ve yalın basit maldan (İnce mal) parçalarda bu tabakanın MÖ 2.900'lere tarihlenmesine yardımcı olmaktadır. Maden: İTÇ IV. evrede; küçük bir mızrak ucu bulunmuştur [Marro et al. 2000:çiz.7/10]. İnsan Kalıntıları ve Mezarlar: B açmasında İTÇ IV. evreye ait mutfağın tabanının altında biri sanduka/sandık diğeri çömlek mezar olan iki mezar saptanmıştır. Sandık mezar 5-9 yaşlarında bir çocuğa aittir. Üç minyatür kap ile yuvarlak başlı tunç iğne gömüt armağanını teşkil etmektedir. İçine bir bebek ve bir cenin konmuş olan çömleğin etrafına armağan olarak 12 minyatür kap yerleştirilmiştir. Her iki mezar; kazı başkanları tarafından İTÇ IV. evreye tarihlenmektedir. Yerleşme içine bebek ve çocuk gömme adeti İTÇ I. evrede de vardır. Büyüklerin gömüldüğü esas mezarlığın çevrede aranması gerekmektedir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Kazıda elde edilen neticelerin en önemlisi; höyüğün MÖ 3. bin yılın başında ve sonunda yoğun iskana sahne olmasıdır. Horum Höyüğü İTÇ III ve IV. evresi için; şimdilik MÖ.2250/2300-2000 tarihleri verilmektedir. Özellikle İTÇ IV. evre yerleşiminin çok önemli olduğu söylenebilir. İTÇ II için MÖ 2800-2300; İTÇ I. evre için de 3000-2800 tarihleri önerilmektedir. Höyük İlk Tunç Çağı'nda çok önemli bir yerleşim yeri hüviyetini taşımasa da üstündeki kale kalıntılarından ve aşağı şehrin büyüklüğünden geç dönemlerde büyük bir yerleşimi barındırdığı ileri sürülebilir. 2000 yılında da kazılan höyük; günümüzde Keban; Karakaya; Atatürk baraj göl suları altında kalan birçok yerleşim yeri gibi sulara gömülmüştür. |
