|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Höyücek |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
750 m |
|
Bölge:
|
Akdeniz |
|
İl:
|
Burdur |
|
İlçe:
|
Bucak |
|
Köy:
|
Merkez |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Çanak Çömlekli |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Burdur İli; Bucak İlçesi'nin batısında; Burdur-Antalya karayolunun 250-300 m doğusunda; Mimar Sinan Mahallesi; Kahveler Mevkii'nde yer almaktadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Höyücek; yaklaşık 12 m çapında küçük ve alçak bir höyüktür; çevresindeki tarlalardan 3.5 m yüksekliğindedir [Duru 1991a:87-88; 1992b:552]. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: J. Mellaart tarafından tanıtılan [Mellaart 1970:146] Höyücek; İstanbul Üniversitesi; Edebiyat Fakültesi; Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalı üyelerinden M. Özsait başkanlığındaki Pisidya Bölgesi yüzey araştırmaları sırasında ziyaret edilmiş; yüzey toplaması yapılmış [Özsait 1991b:64]; 1989-92 yılları arasında ise Burdur Müzesi ile ortaklaşa R. Duru'nun başkanlığında; İstanbul Üniversitesi; Edebiyat Fakültesi; Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı'nca kazılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Höyücek höyükteki en geç yapı evresi; Kutsal Alanlar Dönemi olarak adlandırılan Son Neolitik yerleşmeye aittir. İki evreli İlk Neolitik'in yeni evresi Tapınak Dönemi; eski evresi ise Erken Yerleşmeler Dönemi'dir [Duru 1994c:97]. Kutsal Alanlar ile Tapınak Dönemi arasında tüm kültürel öğelerde izlenen farklılıklar; arada olası bir boşluğun olduğunu göstermektedir [Duru 1992a:158]. Höyüğün batı yamacında ele geçen boyalı çanak çömlek; Kutsal Alanlar Dönemi sonrası bir yerleşmenin varlığına işaret etmekteyse de; kazı alanında bunlardan tek bir parçaya dahi rastlanmamış olması; bunların yakındaki başka bir höyükten; yakın dönemde bir tuğla ocağı yapımı için Höyücek'e toprak taşınırken getirildiğini göstermiştir [Duru 1994c:99; 1995c:458]. |
| Buluntular: Mimari: Höyücek'teki en eski yerleşme; İlk Neolitik'e tarihlenen üç evreli Erken Yerleşmeler Dönemi olarak adlandırılan yerleşmedir; ana toprak üstünde; 4 m kalınlığındaki bir birikim içerisinde saptanan buluntularla temsil edilmektedir. Taş ya da kerpiç mimarinin olmayışı; yapıların hafif ahşap malzemeden; çamur sıvalı çit kulübeler olduğunu düşündürmektedir [Duru 1994c:98; 1996b:50]. Tapınak Dönemi yerleşmesi; dar bir alanda bir tapınak ve eklerinden oluşan yapılarla temsil edilir. Höyük üzerinde başka yapıların bulunmaması; ele geçen kimi özel taşınabilir ve taşınmaz buluntular; bunların bazılarının dini işlevde olduğunu; bazılarının ise rahip ve diğer görevlilerin konutları; dolayısıyla söz konusu katın kutsal bir merkez olduğunu düşündürmektedir. Yapılarda taş kullanılmamıştır; tümüyle kerpiçtendir; dikdörtgen prizması; kaplumbağa sırtı biçimli; yuvarlak/uzun oval tabanlı gibi çok çeşitli biçimlerde kerpiçlerin aynı duvarda kullanıldığı izlenmiştir [Duru:1995c:451]. Tapınak olarak adlandırılan yapının batı yarısı kazılmamış alanda kaldığı için planı tam olarak anlaşılamamıştır. Tapınak yapısının kuzeydoğusunda küçük bir hücre ve bunun hemen yanında; her biri 10 cm yüksekliğe sahip beş basamaklı bir merdiven yer alır. Hücrenin odaya açılan dar bir kapısı bulunmaktadır; kapının eşiğinde ve tabanında geyik boynuzları; çene ve aşık kemikleri; yanında taş ve toprak kaplar ve bir çukur içinde binlerce çakmaktaşı dilgi bulunmuştur. Tapınağın doğu duvarı boyunca platformlar üzerine yerleştirilmiş kil kutular; tahıl kutuları ve ambarlar vardır. Aynı şekilde odanın orta kısımlarına da ambarlar yapılmıştır. Tapınağın doğusunda iki odalı bir yapı yer alır. Yapının büyük odasının tabanı sıvalıdır; odalar arası geçişler sonradan doldurularak kapatılmıştır [Duru 1992a:155-156; 1994c:97-99; 1996 b:51]. Höyücek'te; Son Neolitik yerleşme; Kutsal Alanlar Dönemi olarak adlandırılır. Bu dönemde yapısal kalıntılar çok az ve parçalar halinde olmakla birlikte; kutsal eşya niteliğinde (ana tanrıça figürini ve idoller) çok fazla sayıda küçük buluntu saptanmıştır. Bu özellikleriyle yerleşme; Tapınaklar Dönemi'ndeki kutsal alan niteliğini korumaktadır [Duru 1992a:155; 1994c:99; 1996 b:51]. Çanak Çömlek: Neolitiğin en erken dönemlerine tarihlenen ve yaklaşık 4 m'lik birikim dolgusuna sahip Erken Yerleşmeler Dönemi çanak çömleği kendi içinde hiçbir farklılık göstermemektedir [Duru 1994c:98]. Tapınak Dönemi çanak çömleği; genelde kahve ve koyu gri hamurludur; iyi pişirilmiş ve açkılanmıştır. Sofistike formlar arasında çizme ve böbrek biçimli kaplar ilginçtir [Umurtak 1996:480;487]. Silindirik ip delikli ve parmak delikli tutamaklar yaygındır. Kutsal Alanlar Dönemi çanak çömleği ise gri ve kahverengi hamurludur; iyi açkılanmamıştır. Biçimlerde iri çanaklar ve kaseler yaygındır; tutamak ve kulplar görülmez. Az sayıda kabartma ve boya bezemelilere rastlanır [Duru 1992a:156-157; 1993a:148-149]. Kil: Yüzeyde; dolgu toprağında ve Kutsal Alanlar Dönemi katlarında onlarca pişmiş toprak insan heykelciği bulunmuştur. Heykelciklerin küçük bir grubu doğal üslupta yapılmıştır; diğerleri stilizedir. Genellikle oturan ya da bağdaş kuran iri vücutlu kadın figürinleri vardır. Ayrıntılar belirtilmemiştir; başlar uzun sopa biçiminde; genellikle başka bir malzemeden yapılmıştır [Duru 1993b:155]. Birkaçı ise yassı keman biçimli idollerin ön tipleri görünümündedir. Tapınak Dönemi'nde insan heykelcikleriyle ilgili bir örnek ele geçmiştir; bununla birlikte işliklerde ele geçen kil tablalar; kilden dört ayaklı masalar; Höyücek'te kilin farklı kullanım alanlarını gösterir [Duru 1994d:129-132; 1995:463]. Söz konusu masanın ayaklarına hayvan başı kabartmalar aplike edilmiştir ve üzeri kırmızı boya ile bezenmiştir [Duru 1991a:89; 1992a:157; 1994c:98]. Yontma Taş: Höyücek yontma taş alet endüstrisinin hammaddesi esas olarak çakmaktaşıdır; obsidiyenden de yararlanılmıştır. Yüzeyden toplanmış malzeme içinde; baskı yöntemiyle yapılmış uçlar; Tapınak Dönemi'ndeki tapınak odasının tabanına açılmış bir çukur içinde bulunan binlerce küçük dilgi; dilgi çekirdekleri çakmaktaşından yapılmıştır [Duru 1991a:90; 1992a:156-157]. Sürtme Taş: Höyücek'te kazı öncesinde yüzeyden çok sayıda taş keski ve baltacık toplanmıştır [Duru 1991a:88;90]. Kutsal Alanlar Dönemi dolgularında bulunan figürinlerin bazılarının başları da taştandır. Tapınak Dönemi'ne ait işliklerde ise mermer çanaklar ve mermer kepçelerin yanı sıra küçük boy keskiler; baltalar ve tek bir damga mühür bulunmuştur [Duru 1993a:148; 1994c:98; 1995b:462-463;466]. Kemik/Boynuz: Kutsal Alanlar Dönemi'ne ait figürin başlarından bazıları kemiktendir. İçine keskilerin konulduğu boynuzdan yapılmış saplardan ise; gerek yüzey buluntusu olarak gerekse kazı sırasında çok sayıda ele geçmiştir [Duru 1991a:90; 1992a:157]. Hayvan Kalıntıları: Höyücek'in Kutsal Alanlar ve Tapınak Dönemi yerleşmelerinde ele geçen Neolitik Çağ hayvanlarından bazıları şöyledir: Boz ayı (Ursus arctos); tilki (Vulpes vulpes); tavşan (Lepus capensis); karaca (Capreolus capreolus); geyik (Dama dama); kızıl geyik (Cervus elaphus); domuz (Sus scrofa); koyun; keçi (Caprice); sığır ve deniz istiridyesidir. Erken yerleşmeler dönemi hayvanları ise tavşan; domuz; köpek (Canis lupus f. familiaris); alageyik; kızıl geyik; koyun-keçi; sığır ve attır. Domuz; koyun; keçi ve sığırdan büyük olasılıkla hem yaban hem de evcil olarak yararlanılmıştır [Duru 1992a:156; 1995c:473-474;dipnot 10]. Bitki Kalıntıları: Höyücek'te gerek Erken Yerleşmeler Dönemi'ne ait dolgu içerisinde ele geçen yoğun dal ve ağaç parçaları; gerekse Tapınak Dönemi'ndeki tapınağın içinde bulunan kil kutuların yapımında kilin içine dikine konarak kullanılan dallar; ağacın mimaride yaygın kullanımını göstermektedir. Dolgu toprağındaki ağaç ve dal parçalarının meşeye ait olduğu saptanmıştır [Duru 1991a:88; 1992a:156]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: R.Duru; Höyücek'teki en eski yerleşme olan Erken Yerleşmeler Dönemi'nin İlk Neolitik Çağ'a; yaklaşık olarak MÖ 7. bin yılın başına kadar indirilebileceğini görüşündedir. Tapınak Dönemi katlarından elde edilen 14C örnekleri ise GÖ 7556±45 ile 7349±38 tarihlerini vermiştir [Duru 1995b:742; 1995c:473]. Bu durumda; Kutsal Alanlar Dönemi'nin Son Neolitik Çağ'ın başlarına tarihlenebileceği düşünülmektedir [Duru 1995c:473]. |
