|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Ilıpınar |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
112 m |
|
Bölge:
|
Marmara |
|
İl:
|
Bursa |
|
İlçe:
|
Orhangazi |
|
Köy:
|
Merkez |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Çanak Çömlekli |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Bursa il merkezinin kuzeydoğusunda; Orhangazi İlçesi'nin yaklaşık olarak 1.5-2 km güneyinde; Gedelek Köyü'nün 4 km kuzeydoğusunda; Örnek Köy'ün 1.5 km kuzeybatısında; Çeltikçi Köyü'nün 1.750 m doğu-kuzeydoğusundadır [Roodenberg 1995a:1]. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: İznik Gölü'nün 2 km batısında olan höyüğün hemen yanında Ilıpınar Mevkiine yerleşenlerin rahatlıkla su ihtiyaçlarını karşılayacak su kaynağı bulunmaktadır. Yerleşme alanının genişliğinin yaklaşık 2.5 hektar; çapının 250 m; yüksekliğinin batı kesiminde 3 m; doğu kesiminde ise 10 m olduğu bildirilmektedir [Kayan 1995:17]. Yerleşme yerinin yaklaşık olarak ortasından geçen yol bu kesimde uzun ve büyük bir kesit oluşturmuştur. Ayrıca güneydoğu kesimde de büyük bir tahribat gözlenmektedir. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: İlk defa 1948 yılında İ. Kökten; 1960 yılında J. Mellaart; 1964 yılında Cullberg ve 1965 yılında D.H. French tarafından araştırılmış; 1987 ile 1995 yılları arasında; İstanbul Hollanda Tarih ve Arkeolojisi Enstitüsü adına J. Roodenberg yönetiminde kazılmıştır. Kazı; yaklaşık olarak 1.200 metrekarelik bir alanda gerçekleştirilmiştir.Kazı alanı olarak tepenin merkezi; doğu ve güneybatı kesimi seçilmiştir. Yolun oluşturduğu kesitte temizlenerek; kesit kazısı ile höyüğün tam tabakalanması anlaşılmaya çalışılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Höyükteki kazı sonucunda tepenin en üstünden ana toprağa dek on tabaka tespit edilmiştir. I. Tabaka: MS 7. binyılın başı-6. binyılın sonuna tarihlenen ve höyüğün hemen her tarafını kaplayan mezarlık tabakası. Bu mezarlığın Orhangazi'deki Bizans Dönemi yerleşmesine ait olduğu tahmin edilmektedir. Yaklaşık olarak 200 mezar ortaya çıkarılmıştır [Roodenberg 1990:100]. II. Tabaka: Erken Roma Dönemi tabakasında taş duvarlar bulunmuştur. Yapım tekniği olarak su kaynağının çevresindeki taş duvarlara benzemektedir. Ele geçen çanak çömlek parçalarından bu kalıntıların MS 1. ve 2. binyıla tarihlenebileceği ileri sürülmektedir. III. Tabaka: İlk Tunç Çağı'nın sonuna tarihlenen; İnegöl gri mallarının olduğu; silo ve çöp çukurların bulunduğu tabakadır. Var olduğu sanılan mimarisi Bizans mezarlığı tarafından tahrip olmuştur. Tepenin merkezinde bu çağa ait birkaç mezarda tunç silahlar bulunmuştur. IV. Tabaka: Eski mezarlık tabakasıdır. Ele geçen 40 mezarın bazılarında hocker biçiminde yatırılmış ölülerin yanına mezar hediyesi olarak konmuş kap ve bakır nesneler bulunmuştur. Siyah açkılı maldan örneklerin bir kısmı içi dolu oyuk bezemelidir. Göreli kronolojiye göre bu mezarlar MÖ 4. binyılın sonuna (MÖ 3.100-2.900); Son Kalkolitik Çağ'a tarihlenmektedir. V. Tabaka: Büyük çöp çukurlarının olduğu ve çanak çömlek parçalarının özellikleri ile VI. tabaka bulgularına benzeyen Karanovo III ve erken Vinca ile ilişkisi olan tabakadır. MÖ 5. binyılın ikinci yarısına tarihlenmektedir. VI. Tabaka: Yangın geçirmiş kerpiç mimarinin olduğu tabaka. MÖ 5. binyılın ilk yarısına; İlk Kalkolitik Çağ'a konmaktadır. VII. Tabaka: MÖ 5. binyılın ilk yarısına; İlk Kalkolitik Çağ'a tarihlenen kerpiç mimarinin olduğu tabakadır. VIII-IX. Tabakalar: Ahşap yapı elemanları ile desteklenmiş pise'den inşa edilen kulübe tipi yapıların olduğu; Son Neolitik Çağ'dan İlk Kalkolitik Çağ'a geçişi veren tabakalardır. MÖ 5. binyılın başına yerleştirilen bu tabakalarda Fikirtepe kültürü ile Balkan kültür öğeleri beraberce kullanılmıştır. X. Tabaka: Hacılar ile Fikirtepe kültürünün olduğu Son Neolitik Çağ tabakasıdır. MÖ 6. binyılın sonuna tarihlenmektedir. |
| Buluntular: Mimari: Ilıpınar kazı başkanı tarafından şimdilik Son Neolitik Çağ olarak tanımlanan X. tabaka; büyük kesitte; ana toprağın üzerinde saptanmıştır. Kesitte sıra halinde direk izlerinden ve taban kalıntılarından; üzeri çamur harçla kaplı dal-örgü tipinde kulübelerin olduğu yorumlanmaktadır. Tepenin güneybatı yamacındaki S 9 adlı sondajda ise gene bu evre ile hem zamanlı olduğu tahmin edilen killi bir toprak katmanı ile karşılaşılmıştır. X. tabaka yapılarının bir yangın sonucunda tahrip olduğu; 40 cm kalınlığında yanık döküntünün altında ele geçen oldukça iyi korunmuş yanmış ev kalıntısından anlaşılmaktadır. Aynı yanık döküntüleri hem ana kesitte hem de S 9 sondajında görmek mümkündür. 5x6 m boyutlarında olan bu ev ise 25 cm kalınlığında pise duvarlara sahiptir. Pise duvarların iç kısmında ince ağaç direk izleri bulunmaktadır [Roodenberg 1993:253;şek.3]. Günümüze 60 cm yüksekliğe kadar korunagelmiş olan bu yapının güney duvarındaki 80 cm genişliğindeki açıklığın olasılıkla giriş görevi gördüğü tahmin edilmektedir. Odanın içinde; hemen hemen merkeze yakın bir yerde; kilden yapılmış; aşağı yukarı oval biçimli bir ocak; kuzey köşede yine kaba kilden bir kırık kiler dolabı ile bir öğütme taşı; batı duvarının yanında ise bir podyumun yer aldığı görülmektedir [Roodenberg 1993:şek.3]. Odanın zemini gene yanık kil tabanla kaplıdır. Bu mekanın içinde; obsidiyen çekirdek; taş boncuklar; figürin gibi küçük buluntular da mevcuttur. Yapı tekniği ile Bulgaristan'daki İlk Neolitik yerleşme yerlerindeki yapılarla karşılaştırılabilecek özellikler taşımaktadır. Çanak Çömlek: X. tabakada el yapımı; mineral; kum ve bitki katkılı hamurlu; iyi pişirilmiş; açıktan koyuya kadar değişen tonlarda portakalımsı açık kahverengi - gri yüzey renkli; açkılı maldan kaplar ve parçalar ele geçmiştir. Hamurundaki bitki katkının çanak çömleğin yüzeyinde Saman Yüzlü mallar gibi bir görünüm verdiği ileri sürülmektedir [Roodenberg 1989a:67-68]. Biçim açısından küresel gövdeli hafif çıkıntı dudaklı kap biçimleri çoğunluktadır. Bunların bazılarına yatay konumlu ve delikli tutamaklar konulmuştur. Dipleri genellikle yassı ve düzdür. Az sayıda yayvan çanak biçimleri de görülmektedir. Yontma Taş: Çoğunlukla çakmaktaşının hammadde olarak kullanılmasının yanı sıra obsidiyen çok azdır. Dilgiler endüstrinin hakim tipidir. Kemik/Boynuz: Ilıpınar'ın kemik aletleri X-VI. tabakaların buluntuları başlığı altında incelendiği için; bu tabakanın kendine özgü buluntuları şimdilik anlatılmamaktadır. Hayvan Kalıntıları: Ilıpınar'da en eski tabakadan itibaren koyun; keçi; domuz; sığır gibi hayvanların evcilleştirildiği belirtilmiştir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Genel özellikleri ile X. tabaka; Anadolu'dan Fikirtepe/Pendik ve Hacılar ile ilişkiler göstermektedir. Bu tabaka için 14C ölçümü ile düzeltilmemiş tarihle GÖ 7.100-6.900; düzeltilmiş tarihle ise MÖ 5.900-5.700 tarihleri verilmektedir [Roodenberg 1993:259]. |
