|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Müslümantepe |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
480 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Diyarbakır |
|
İlçe:
|
Bismil |
|
Köy:
|
Şahintepe |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
|
|
|
|
  |
|
| Yeri: Diyarbakır ili; Bismil İlçesi'ne bağlı Şahintepe (Till Şahn) Köyü'nün kuzeybatı kenarında yer alır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Höyük; Dicle Nehri'nin güney kıyısında; güneyden gelerek vadi tabanının içine doğru uzayan bir yarımada görünümündeki doğal kayalık üzerindedeir. Batı ve kuzey yönlerinden Dicle Nehri; doğudan ise; güneyden gelerek höyüğün eteklerini geçtikten sonra Dicle'ye dökülen Çoramezri Deresi ile sınırlanmıştır. Tepenin güneydoğu yamacından itibaren köy yerleşimi başlamaktadır. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Müslümantepe; Yukarı Dicle vadisi yüzey araştırmaları sırasında ilk kez G. Algaze ve ekibi tarafından ziyaret edilmiştir. 1999 yılında; Kırıkkale Üniversitesi; Fen Fakültesi Tarih Bölümü'nden E. Ay ve ekibi tarafından yüzey araştırması yapılmıştır. 2000 yılında; ODTÜ TAÇDAM'ın desteğiyle; E. Ay başkanığındaki bir ekip kazı çalışmalarına başlamıştır. 2005 yılında kazı Kültür Varlıkları ve Müzeler Müdürlüğü'ne geçmiştir. Kazı çalışmaları Müslümantepe, Hıristiyantepe ve mezarlık alanı olarak üç alanda sürdürülmektedir [Ay et al. 2013:273]. S, T, U, V, Y kodlu açmalar Müslümantepe; DD, EE, FF, GG, HH, JJ, KK, LL, MM, NN, OO, PP açmaları Hıristiyantepe; C, D, E, F, G ise mezarlık alandadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Müslümantepe'nin çeşitli dönemlerde Kuzey Mezopotamya ova kültürleri ile Doğu Anadolu dağlık bölge kültürleri arasındaki geçiş bölgesinde yer almasının yanı sıra, stratejik konumu nedeniyle de önemli bir yerleşim yeri olduğu anlaşılmaktadır. Höyük yüzeyinden Geç Uruk, Ninive 5, Metalik seramik, Orta ve Son Tunç Çağı ile Erken Demir Çağı seramiği toplanmıştır [Ay 2001:695-696]. Ayrıca yapılan çalışmalarda tespit edilen mezarlar, Müslümantepe'de güçlü bir İlk Tunç Çağı yerleşmesinin olduğunu kanıtlamıştır. Mezarlık alanında açığa çıkarılan ve olasılıkla, mezarlardan daha erken bir döneme ait olan mimari kalıntı, Müslümantepe'nin Kalkolitik Çağ'da da geniş bir yayılım alanına sahip olduğuna işaret etmiştir [Ay 2004:377]. Günümüze kadar korunmuş höyük konisi dışında yerleşme 20 hektarlık bir alana yayılmaktadır. Ancak toprak çekme ve taşkınlar nedeniyle höyüğün kuzey kesimi tamamen tahrip olmuştur. Höyük konisinin yaklaşık 60 m kuzeyinde Dicle kenarındaki tarlada yapılan sondaj çalışmaları yaklaşık 2 m kalınlığında bir kültür dolgusu vermiştir. Çevre tarlalarda tarım faaliyetleri sırasında bulunan insan kalıntıları, MÖ 2. binyıl ve Geç DÇ Müslümantepe mezarlığının geniş bir alana yayıldığını göstermektedir. Geç DÇ ve sonrası tabakalarının günümüz köy yerleşmesinin altında olduğu düşünülmektedir. Temel kazıları ve sondaj çalışmaları da bu düşünceyi desteklemektedir [Ay et al. 2013:274]. Höyüğün stratigrafik gelişimini anlamak için 2005 yılında Hıristiyantepe'de, höyüğün kuzeybatı köşesinde bir merdiven açma açılmıştır. DD 11 açmasında Obeid Dönemi seramik bulunmuştur. [Ay et al. 2013:277-8]. |
| Buluntular: Mimari: Hıristiyantepe kazı alanında 2005 yılında LL 18, 20, 21 Ğ K 18 açmalarında anıtsal bir yapının kerpiç duvarları açığa çıkarılmıştır. Yapıda Ninive V ve metalik seramiği, Sümer tipi balta başlı iğne bulunmuştur. JJ, KK 18-19 açmalarında anıtsal yapının dışında kalan alanda doğu-batı doğrultulu 3 mekanlı yapı topluluğu açığa çıkartılmıştır. Mekanların içinde Ninive V, metalik ve Karaz seramiği bulunmuştur. HH 18-19 açmalarında dış yüzü taşla örülmüş içi kemik ve seramik parçalarının yoğun olduğu molozla doldurulmuş bir istinat duvarı açığa çıkartılmıştır. İstinat duvarından çıkan buluntular MÖ 4.-3. binyıl geçiş dönemini temsil etmektedir. Bu istinat duvarına dayanan bir kırmızı kerpiçli yapı tespit edilmiştir [Ay et al. 2013:277]. Çanak çömlek: Mezar hediyesi olarak "Chalica Ware" denen ayaklı kaseler başta olmak üzere bezemesiz Ninive V ve metalik çanaklar bulunmuştur ve bu çanak çömlekler Erhanedanlar I-II evrelerini yansıtır. "Chalica Ware" ve Ninive V Erhanedan I; Ninive V ve metalik Erhanedan II Dönemi'ne tarihlendirilmiştir. MÖ 2. binyılda görülen "Dark Rim" ve "Red-Brown Wash" mal grupları MÖ 3. binyılda da kullanılmıştır [Ay et al. 2013:279-80]. İnsan Kalıntıları: 2007 yılında Hıristiyantepe'de bulunan anıtsal yapının batısında temelin altındaki seviyede bir intramural çömlek mezar açığa çıkartılmıştır. MÖ 3. binyıla tarihlendirilen çömlek beyaz boya bezemelidir. Mezar birkaç aylık bir bebeğe aittir. KK 19 açmasında mekan içinde 3 av köpeği (tazı) iskeleti in situ olarak bulunmuştur [Ay et al. 2013:277]. Mezarlık alanda yapılan çalışmalarda taş sanduka, küp ve basit toprak mezarlar açığa çıkartılmıştır. Sanduka mezarlar genelde Erhanedanlar Dönemi'nde kullanılmıştır. Hediye olarak seramik ve nadiren spiral yivli topuz başlı bronz iğneler bulunmuştur. Küp mezarların ikisi dışında hepsi kremasyon gömüttür [Ay et al. 2013:279]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: |
