|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Karataş Semayük |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük ve Mezarlık Alanı |
|
Rakım:
|
1140 m |
|
Bölge:
|
Akdeniz |
|
İl:
|
Antalya |
|
İlçe:
|
Elmalı |
|
Köy:
|
Bozhüyük |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
İTÇ II İTÇ I |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Antalya il merkezinin batısında; Elmalı İlçesi'nin yaklaşık 6 km doğusunda; Bozüyük (Semayük) Köyü'nün batısında yer alır. Elmalı-Korkuteli karayolunun 5.1 km doğusundadır. Semayük höyükle karışmaması için Karataş-Semayük adı verilmiştir. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Karataş; Toros Dağları ile çevrili; deniz seviyesinden 1200 m yükseklikteki Elmalı Ovası'nda; Elmalı-Korkuteli karayolunun 5.1 doğusunda bulunur. Höyük 100 m çapında ve 3-4 m yüksekliğindedir. Kazılar sırasında höyüğü çevreleyen bir yerleşim ve mezarlık tespit edilmiştir. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 1949 yılında S. Hood; 1951-52 yıllarında J. Mellaart tarafından incelenen Karataş-Semayük; 1963-74 yılları arasında M.J. Mellink başkanlığında bir ekip tarafından kazılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Kazı sonucunda höyükte; tümü İTÇ'na tarihlenen; eskiden yeniye doğru I-VI olarak isimlendirilen altı tabaka saptanmıştır. V. tabaka ayrıca kendi içinde üç evreye ayrılmaktadır. |
| Buluntular: Mimari: Mimari; höyük üzerindeki merkezi yerleşim ve höyüğü çevreleyen yerleşim olarak iki kısım halinde incelenebilir. Merkez yerleşimde; I. tabakada; 10.75x7.20 m boyutunda; dikdörtgen biçimli; büyük tek bir bina kalıntısı saptanmıştır. Taş temel üzerine kerpiç tuğla ile yapılmıştır. Binanın tabanı ve duvarları sıvalıdır. Duvar kalınlığı 80 cm kadardır. Oval biçimli bir çevirme duvarı ile çevrili olan avluda binayı çevrelemektedir. Duvarın iç yüzü bastiyonlarla desteklenmiştir. Çevirme duvarı iki kez genişletilerek 4-5 m kalınlığında bir savunma duvarı oluşturulmuştur. Güney kesimde tabanı çakıl taşları ile döşeli bir rampa vardır. Rampa bir çevirme duvarı ile desteklenmiştir. Çevirme duvarı çapraz olarak yerleştirilmiş taş zemin üzerine kerpiç tuğlalardan oluşmaktadır ve dışdan bastiyonlarla desteklenmiştir. Bu çevirme duvarının dışında dal örgü tekniği ile yapılmış ikili başka bir çevirme duvarı vardır. Bu ikili çevirme arasında yaşam birimleri yer alır. Bu duvarın ve yaşam birimlerinin dışında tepeyi çevreleyen hendekler saptanmıştır. I. tabaka bir yangın sonucu tahrip olmuştur. II. tabakada; dikdörtgen bina yeniden yapılmış ve tüm kompleks onarılmıştır. II. tabakada bir yangınla son erdikten sonra; III. tabakada yerleşim tesviye edilmiştir. Ana bina değişikliklerle varlığını sürdürmektedir. Höyüğün özellikle güneydoğu tarafına bir kül tabakası yığılmıştır. III. tabakanın sonlarına doğru yeni bir savunma duvarı höyün eteklerine doğru yapılmıştır. IV. tabakada höyüğün eteklerindeki savunma duvarı yenilenmiştir. IV. tabakada ilk tabakadaki oval çevirme duvarının bulunduğu kesime yeni bir çevirme duvarı yapılmıştır. Pise tekniği ile yapılmış bu duvar 3-5 m kalınlığındadır ve "Beyaz Duvar" olarak adlandırılmıştır. Çevirme duvarı bir kule ile desteklenmiş girişe sahiptir. IV. tabakadan sonra yerleşim bir süre boş kalmıştır. Son yerleşim olan V. tabakada höyüğün doğusuna zemini çakıl taşlarından bir rampa inşa edilmiş ve bu rampa boyunca birçok ocak yerleştirilmiştir. Kuzey eteklerinde bulunan bir kuyu merkez yerleşimin bu tabakada da devam ettiğini göstermektedir. Höyüğün dışındaki yerleşim yerine ait mimari kalıntılara; I-III. tabakalarda höyüğün kuzey ve güney doğu kısımlarında rastlanılmıştır. I ve II. tabakaya ait yuvarlak kulübeler ve çukurlar saptanmıştır. III. tabakada taş temelli; apsidal planlı binalar bulunmuştur. Bazı apsidal evler megaron planlıdır. Yerleşim dışındaki mimari kalıntılar IV. tabakada höyüğün hemen güneydoğu eteklerinde görülmüştür. Taş temelli iki geniş megaron ve birçok dikdörtgen bina kalıntısı bulunmuştur. Bir binanın içinde at nalı biçiminde ocak ele geçmiştir. Ayrıca binalarla ilişkisi olmayan birçok ateş çukurlarına rastlanılmıştır. V ve VI. tabakalarda höyük dışı yerleşim oldukça genişlemiştir. V. tabakada binalar taş temel üzeri kerpiçten yapılmışlardır. Binaların duvarları birkaç kez yenilenmiştir. Dikdörtgen biçiminde olan binaların bazıları megaron planlıdır. Birbirlerine yakın olarak yapılan binalar genellikle kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda yerleştirilmişlerdir. VI. tabakada binalar diğerlerine nazaran daha özenli yapılmıştır. Binalar megaron planlıdır; bazen taş temel üzerine kerpiç ile inşa edilmişlerdir. Binaların ortalarında bazen ocaklar olabilmektedir. Binaların dışında ayrıca taş platformlar bulunmuştur. Çanak çömlek: V. tabakanın 3. yapı katına kadar tüm çanak çömlekler el yapımıdır. Çanak çömlekler mevcuttur. V. tabaka da ilk defa kırmızı açkılı mallar; VI. tabakada ise çark yapımı devetüyü renkli mallar ortaya çıkmaktadır. Biçim olarak en yaygın biçim içe dönük; derin veya sığ yayvan kasedir. Ağız kısımlarına bazen kulplar yerleştirilmiştir. Bu tip formların üzerinde bazen sepet kulp da görülebilmektedir. Diğer yaygın biçim telk kulplu; uzun boyunlu testidir. Bu tip testiler bazen gaga ağızlıdır. Çift kulplu; küresel gövdeli çömlek formları da yaygındır. V/3. yapı katında ilk olarak tek kulplu kupalar; VI. tabakada; çift kulplu kupalar; depas; krater; yüksek kapak ve tabak biçimleri ortaya çıkmaktadır. Kapların dipleri genellikle düzdür; fakat yüksek ve alçak kaideli kaplar da vardır. Bezeme olarak çizgi ve kabartma bezeme yaygındır. Çift kulplu; boyunlu; küresel gövdeli bir çömleğin boyun kısmına kabartma olarak yapılmış insan yüzü betimlemesi üniktir. IV. tabakadan itibaren; mat beyaz boya koyu yüzlü mallar üzerinde görülmeye başlar. V/1. tabakadan itibaren ise mat beyaz boya; kırmızı açkılı mallar üzerinde uygulanmaya başlamıştır. Kil: Bazılarının üzeri çizgi bezemeli ağırşaklar yaygın olarak ele geçmiştir. Ayrıca dokuma tezgahı ağırlıkları; çizgisel desenli; damga mühürler ve pişmiş toprak hayvan figürinleri vardır. Sürtme taş: Cilalı taş baltalar; çekiçler ve topuz başları bulunmuştur. Üzeri desenli; kireç taşından yapılmış bir çekiç üniktir. Çok sayıda öğütme taşı ve havanlar ele geçmiştir. Ayrıca kireç taşı veya değişik kayaçlardan yapılmış keman biçimli idoller de vardır. İnsan kalıntıları ve Mezarlar: Kazılar sırasında yerleşimin güney ve güneydoğusunda mezarlık alanına rastlanmıştır. Güneyde 386; güneydoğuda 59 adet küp mezar bulunmuştur. Mezarların büyük bir bölümü IV ve V. tabakalara aittir. Küp mezarların çoğunun ağız kesimi doğuya bakmaktadır. Ağızları büyük yassı taşlarla; bazen başka bir kap ile kapatılmıştır. Gömüt yapıldıktan sonra küp mezarların üzerine daire yapacak biçimde taşlar dizilerek mezar yeri belirtilmiştir. Gömüt armağanları: Ölülerle birlikte; çanak çömlek; maden; kilden mezar hediyeleri bulunmuştur. 74 adet mezar içinde tunç ve gümüşten buluntulara rastlanmıştır. Ayrıca bir çocuk mezarında altın boncuklar ve küpeler bulunmuştur. Buluntu olarak; kamalar; keskiler; delikli veya başlı iğneler; bilezikler; yüzükler; ustura vardır. Mezarlığın maden bulguları L.A. Bordaz tarafından incelenmiştir [Bordaz 1978]. Gümüşten hayvan başı şeklinde yapılmış bir iğne üniktir. İçlerinde bir bireyde başarısızlıkla sonuçlanmış bir trepanasyon (kafatası delgi ameliyatı) işlemi görülmüştür. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Karataş-Semayük; geniş çaplı kazılmış Güneybatı Anadolu Bölgesi'nin en önemli İlk Tunç Çağı yerleşim yerlerinden biridir. Yayını çok sayıda olmasına karşıt ayrıntısızdır. İTÇ'nın tüm yerleşim tabakalarına ait kalıntılar ortaya çıkarılmıştır [Mellink 1985:103-104]. Mezarlık alanı ise İTÇ I evresinden itibaren kullanılmıştır. Mezarlığın en yoğun kullanımı ise V. tabaka sırasında İTÇ IIa evresi sırasındadır. Karataş I-V; Troya I; Karataş VI ise Troya II ile çağdaş kabul edilmektedir. İTÇ III evresine ait mezar keşfedilmemiştir. Karataş II. tabaka; merkez yerleşmesine ait bir dizi 14C tarihi vardır. Mevcut tarihler yaklaşık MÖ 2900-2600'ü vermektedir. |
