|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Kayapınar |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
1320 m |
|
Bölge:
|
Karadeniz |
|
İl:
|
Tokat |
|
İlçe:
|
Artova |
|
Köy:
|
Yenice |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
|
|
|
|
  |
|
| Yeri: Tokat il merkezinin yaklaşık 25 km güneybatısında; Artova'nın 17 km kuzeyinde; Yenice Köyü'nün 5 km batısındadır. Artova'dan Ulus istasyonuna giden tren yolunun 3 km kuzeyindedir. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Kültür dolgusu kalınlığının 2.5 m olduğu; 45 m genişliğinde; 70 m uzunluğunda küçük oval biçimli bir tepedir. Altındaki dereden 60 m yüksektedir. Kuzeyinde yaklaşık 70 m uzakta bir pınar ve bu pınarın üstündeki kayalık kütlede Kurtini Mağarası bulunmaktadır. Henüz araştırılmamış olan mağaranın içinin toprak dolu olduğu bildirilmektedir. Höyük Akdağ silsilesinden doğup; Bebek Deresi'ne ulaşan bir derenin yan sırtı üzerindedir. Altında yer alan vadi oldukca bereketli topraklara sahiptir. Höyük defineciler tarafından büyük ölçüde yok edilmiştir. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 1949 yılında bir define kazısına höyükte izin verilmesi ve bu kazıda doğal olarak arkeolojik buluntuların bulunması; ilgiyi bu höyüğe çekmiştir. 1952 yılında ise R. Temizer tepenin üstünde kuzey kesiminde bir kurtarma kazısına başlamıştır. Ayrıca kuzeyde mevcut olan tahribat kesiti de dikkatli bir şekilde incelenmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Bu kazı ve kuzeydeki kesitin incelenmesi sonucunda dört yerleşme tabakası saptanmıştır. I. tabaka Frig; II. tabaka Hitit Dönemi; III. tabaka Alişar I a-b kültürü; IV. tabaka ise hafirine göre Son Kalkolitik Çağ'a konmaktadır. Hitit Dönemi yerleşmesinin; tepenin orta kısmında olduğu ve kuzeydeki kesitte görülmemesinden dolayı küçük bir yerleşme olduğu sonucu ortaya konmuştur. IV. tabaka ise hemen ana kayanın üzerindedir. Kültür toprağının rengi koyudur. III. tabakanın toprak rengi ise açık renkli olup yer yer kırmızı izler vardır. III. tabakanın birkaç yapı katlı olduğu bildirilmektedir [Temizer 1954:318]. |
| Buluntular: Mimari: Temizer'in kazıları daha çok üst tabakaların anlaşılmasına yönlenmiştir. Hafir tarafından Kalkolitik Çağ'a konan IV. tabakada; Bakırçağı'na tarihlenen III. tabakada mimari kalıntılar ortaya çıkarılmamıştır. Kuzey kesitte temelleri IV. tabakaya kadar inen yapı duvarları ve bir ocak kalıntısı görülmüştür. IV. tabakada da tabanlar izlenmiştir. Çanak Çömlek: Üstteki III. tabakada; Alişar Ia-b katlarında görülen çanak çömleklere benzeyen parçalar elde edilmiştir. Genelde; iri kum katkılı hamurlu; içi dışı kahverengi astarlı malın bu tabakanın tümünde görüldüğü söylenmektedir [Temizer 1954:324]. Bu maldan ele geçen bir tüm kapta gövdede derin ve düzensiz oyuklarla süsleme yapılmıştır. Ayrıca açık kahverengi astarlı; açkılı maldan da az sayıda parça vardır. IV. tabakada ise kırmızı; kahverengi; gri; siyah astarlı; açkılı mallardan parçalar kuzey kesitinden toplanmıştır. Biçimlerde meyvalıklar; hafifçe içeri çekik; bazıları dışarı taşık ağız kenarlı boyunlu ve meme kulplu derin çanaklar görülmekte; İç Anadolu Bölgesi biçimlerine uygun biçimler bulunmaktadır. Maden: Kayapınar Höyüğü'nün İlk Tunç Çağı tabakalarında ortaya çıkan ve defineciler tarafından bulunan maden bulguları özellikle bakır/tunç kapları ile ilgi çekicidir. Üç adet madeni kap bulunmuştur. Kayapınar'ın en ilginç buluntusu emzikli bir çaydanlıktır. Yuvarlak dipli; yuvarlak gövdeli; iki yivli ağızlı kabın her iki tarafında oynar başlıklı kulp bağlantı yerleri vardır. Buradaki deliklerden geçirilen çubuk sepet tutucusu vazifesini görmekte ve kabın rahatlıkla taşınmasını sağlamaktadır. Kulp yerleri; gövdeye lehimlenerek oturtulmuştur. Kulp yerleri ve gövdenin döküm olduğu ileri sürülmektedir [Temizer 1954:326]. Diğer bulgular arasında ele geçen bir vazonun alt kısmı eksiktir. Ağzı dışarı doğru taşkın olarak yapılmıştır. Bir başka madeni kap ise ağız kısmı eksik olan bir testidir. Gövdesi zik zak yivlerle süslüdür. Dibi hafifçe çukurdur. İnce uzun namlulu; üçgen sap dilli kama ise tek perçin deliklidir. Kuzey Anadolu-Kafkasya tipinde; sap deliğinin üst ve alt kısmı kalınlaştırılmış bir balta da bulunmuştur. 5 adet olarak bulunan iğnelerden üçü mercimek başlıdır. Uzun gövdeleri başa giren kısımda kalınlaştırılmıştır. Ucu dövülüp; kıvrılıp baş haline getirilen bir başka iğne yine MÖ 3. binyıl üretimidir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Kayapınar Höyüğü'nün olduğu kayalık yakınındaki pınar; ilk yerleşenlerin burasını konaklama yeri olarak seçmelerinde büyük rol oynamıştır. İlk yerleşim tüm bulgularıyla İTÇ I. evresine tarihlenebilir. Kazı başkanının Bakırçağı olarak nitelendirdiği yerleşim ise olasılıkla Alacahöyük kral mezarları ve Alişar I b tabakası ile de çağdaş; MÖ 3. bin yılın orta ve sonuna tarihlenen bir yerleşimdir [Temizer 1954:330]. Kazı raporunda mimari kalıntılardan hiç söz edilmemekte; planları da gösterilmemektedir. Hafir; defineciler tarafından bulunan maden kapları ve diğer maden buluntuların höyükte yer alan mezar ya da mezarlardan geldiği inancındadır. Defineciler bu konuda bir bilgi aktarmamışlardır. J. Yakar'da bakır-tunç buluntuları Pontik Bölgesi madencilerinin çalışması olarak tanımlamaktadır [Yakar 1985a:206]. |
