|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Ovabayındır |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Düz Yerleşme ve Mezarlık Alanı |
|
Rakım:
|
145 m |
|
Bölge:
|
Marmara |
|
İl:
|
Balıkesir |
|
İlçe:
|
Merkez |
|
Köy:
|
Ovabayındır |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
İTÇ II |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Balıkesir il merkezinin yaklaşık 20 km güneydoğusunda [Bittel 1955:113]; Kepsut'un 15 km güneyinde; Ovabayındır Köyü'nün 1-2 km kuzeydoğusunda; Karaağaç Tarla Mevkii'ndedir. Yerleşme yerinin isminin Karaağaç Tarla olması gerekirken en yakın köy adından çıkılarak Ovabayındır ismi verilmiştir. Köy bazı haritalarda Bayındırköy adıyla geçmektedir. Bu yüzden bir kısım yayınlarda da Bayındırköy ismi ile tanımlanmaktadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Geniş bir ovanın ortasında yer alan buluntu yerinin kuzeyinden Değirmen Deresi akmaktadır. Güneyinde Hula Dağı; kuzeybatısındaki tepelerde de Yenice Köyü bulunmaktadır. Ovabayındır; İlk Tunç Çağı'na ait mezarlık alanı ve onun yakınında düz yerleşim yerinden oluşur. Kazının yapıldığı alan; modern köyün mezarlığının yakınındadır. Mezarlık alanının büyük ölçüde tahrip edildiği gözlenmiştir. Bu tahribatlar ve kaçak kazılar sonucunda mezar armağanı olarak mezarlara konan pek çok eserin koleksiyoncular tarafından paylaşıldığı anlaşılmaktadır. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: İlk olarak 1936 yılında J. Stewart tarafından saptanmış [Stewart 1940:261]; 1956 yılında E. Akurgal tarafından kurtarma kazısı yapılmıştır [Akurgal 1958:156-162]. |
| Tabakalanma: Ovabayındır; oldukça tahrip edildiğinden tabakalanma konusunda sağlıklı bir yorum yapmak olanaksızdır. Yakınındaki düz yerleşim yerinin de kesin olmamakla birlikte; mezarlık ile aynı döneme; İTÇ'na ait tek evreli bir yerleşim yeri olduğunu düşünebiliriz. |
| Buluntular: Mimari: Yerleşim alanı olarak yorumlanan yerde mimari olarak taş temelli; yaklaşık dikdörtgen boyutlarında; oldukça tahrip edilmiş bir yapıya rastlanılmıştır. İnsan Kalıntısı ve Mezarlar: Mezarlık alanında tahrip edilmiş küp mezarlar saptanmıştır. Bu küp mezarlar konusunda bilgiler çok kısıtlıdır. Yortan-Gelembe ve Babaköy Mezarlığı'ndakilere benzeyen büyük küplerin varlığı anlaşılmaktadır. Gömüt armağanı olarak tüm kaplar ele geçmiştir. Bunlar Schiek-Fischer tarafından yayımlanmıştır. Çanak çömlekler siyah; gri tonlarında açkılı; bazen astarlıdırlar. Form olarak; keskin içe kıvrılan ağızlı derin ve yayvan kaseler; gaga ağızlı testiler ve kaideler vardır. Gaga ağızlı testilerin içinde kuğu boyunlu olanlar dikkat çekicidir. Kapların üzerlerine bazen çizgi ve plastik bezeme uygulanmıştır. Birbirini çapraz kesen çizgiler ve şevron motifi görülür. İçlerinde özel koleksiyonlarda yer alan hayvan biçimli kaplar vardır. Bunlardan biri İstanbul Üniversitesi Prehistorya Anabilim Dalı koleksiyonunda saklanmaktadır. Buna karşılık gömüt armağanları içinde maden bulgular dikkat çekicidir. Ovabayındır mezarlarında bulunmuş olan arsenikli bakırdan yapılmış buluntuların bazıları; 1955 yılında Bittel [Bittel 1955:113-118] bir kısmı ise 1957 yılında da Stronach [Stronach 1957:89-94]; çok azı da Schiek-Fischer tarafından yayınlanmıştır [Schiek-Fischer 1965:şek.23-24]. Bunlar içinde; olasılıkla yalnız gömüt armağanı olarak üretilmiş küçük kama/çakılar çok sayıdadır. Boyutları 6 ile 15 cm arasında değişmektedir. Köşeleri yuvarlatılmış dörtgen sap dilli olanların yanısıra yamuk biçimli sap dilli olanları da üretilmiştir. Çok küçük perçin delikleri bazı kamaların ahşap ya da boynuz saplara takılış yöntemini göstermektedir. Kama/çakıların tipolojik benzerliklerinden bu tip kamaların Ege; Kuzeybatı Anadolu ve İç Anadolu Bölgesi'nde bulundukları anlaşılmaktadır. Yine Prehistorya Anabilim Dalı koleksiyonunda saklanan ve Ovabayındır mezarlarında bulunduğu sanılan aydemir ağızlı balta bu tipin güzel bir örneğidir. Kesme; parçalama gibi işlevsel özelliklerinden ziyade törenlerde kullanıldığı kabul edilen bu baltanın sapa takılmasında şu şekilde bir yöntem uygulanmaktadır. Çok uzun ahşap sap yarılmakta; baltanın sap dili bu yarığın içine sokulmakta ve bir perçin ile raptedilmektedir. Baltanın namlu kanatları da uçlarından bu ahşap sapa sokulmaktadır. İki adet bakır-tunç yassı balta/keser [Bittel 1955:şek.2-3]; diğer maden buluntularla birlikte Yortan Kültürü'nün madencilikte ne kadar ileri gittiğinin göstergesidir. Mezarlara sap delikli taş balta ve çekiçlerinde konduğu iki örnekle kesinleşmiştir [Bittel 1955:şek.8-9]. Bu bulgular serpantinden yapılmıştır. İşcilikleri çok kalitelidir. Olasılıkla bazı armağanlar yurt dışına kaçırılmıştır. Buluntular arasında gösterilen bir kemik kaşık ise; Kuzeybatı Anadolu Bölgesi'nin Neolitik Çağ kemik kaşıklarının gelişmiş bir tipindedir. Arkeoloji metinlerine ağırşak başı olarak giren ve daima dokumacılıkla ilgili olduğu iddia edilen delikli küçük taş nesnelerin çok küçüklerinin ağırşak olarak kullanılmayacağı aşikardır. Üzerleri bezemeli yapılanların büyük olasılıkla düğme vazifesi gördüğü kabul edilebilir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Ovabayındır buluntuları Balıkesir-Manisa bölgelerini içine alan Yortan Kültürü'ne tarihlendirilmektedirler. Benzer buluntular Babaköy ve Yortan-Gelembe mezarlıklarında da ele geçmiştir. D. Stronach; çakı-kama tipolojisinden çıkarak maden bulguları MÖ 2.500-2.200 tarihleri arasına koymaktadır. Yortan Kültürü de bu tarihlere uyumlu olarak İlk Tunç Çağı II ve erken III. evresine tarihlendirilmektedir. Mezarlığın günümüzde tekrar kazılması ve ölü gömme adetlerinin tam saptanması gerekmektedir. |
