|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Polatlı |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
865 m |
|
Bölge:
|
İç Anadolu |
|
İl:
|
Ankara |
|
İlçe:
|
Polatlı |
|
Köy:
|
Merkez |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
İTÇ II İTÇ III |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Ankara il merkezinin yaklaşık 65 km güneybatısında; Polatlı İlçesi'nin hemen yanındadır. [Lloyd-Gökçe 1951:lev.II'deki foto]. Olasılıkla Zafer Höyüğü olarak adlandırılan höyük burasıdır. Günümüzde çağdaş kasaba tarafından kuşatılmıştır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: 25 m yüksekliğinde; 200 m çapında yaklaşık olarak yuvarlak biçimlidir. Yüzyılımızın köylüleri tarafından kerpiç toprağı çekimi için büyük ölçüde tahrip edilmiştir. Bu tahribatın kuzey ve güney kesimde oluştuğu izlenmektedir. Yakınında su pınarı mevcuttur. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 1949 yılında S. Lloyd ve N. Gökçe tarafından daha fazla tahribata uğramaması için üç haftayı geçmeyecek bir sürede kazılmıştır. Açmalar; tepenin güney kesiminde tahribat alanında ve tepenin üst kesiminde açılmıştır. Açmalar A; AA; B; C; D; E gibi harflerle tanıtılmaktadır. İlk Tunç Çağı yapı katları B açmasında (1-4) ve C açmasında saptanmıştır. Bu kısıtlı kazının çok başarılı sonuçlar ortaya koyduğu söylenemez. Yine de en azından; Ankara Yöresi'nin tabakalı yerleşme yerlerinden biri olma hüviyetini taşımaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Yerleşme yerinde; yüzeyden itibaren ana toprağa kadar 31 yapı katı saptanmıştır. Bu yapı katları; kazı başkanları tarafından 4 tabaka/safhada toplanmıştır. İçlerinden I-X yapı katları I. safha; XI-XV. yapı katları II. safha olarak tanımlanmaktadır. Her iki tabaka/safha İlk Tunç Çağı II (Bakırçağı) ve III. evreye konmaktadır. XVI-XXII yapı katları MÖ 2. binyılın ilk yüzyılına (Asur Koloni Dönemi); XXIII-XXXI yapı katları Hitit Dönemi'ne tarihlenmektedir. Hafirlerin bu ayrımına karşıt; çanak çömlek bulgularının diğer yerleşmelerde ele geçen çanak çömleklerle karşılaştırması sonucunda göre yapı evreleri başka bilim adamları tarafından daha farklı şekilde guruplandırılmaktadır. Mimari ve küçük buluntuların ayrım ve anlatımında öncelikle hafirlerin evreleştirmesine uyulmuştur [Lloyd-Gökçe 1951:23-24]. |
| Buluntular: Mimari (eskiden yeniye doğru): Tüm yapı katlarında; taş temelli; kerpiç duvarlı yapılar bulunmuştur. Alt yapı katlarından I ve II'de ana toprak üzerine oturtulmuş dörtgen bir mekan ele geçmiştir. Alttan yukarı doğru sayılan VI; VIII; XI ve XII. yapı katlarında yine taş temelli kerpiç duvar parçaları ortaya çıkarılmıştır. Dörtgen yapıların var olduğu hissedilmektedir [Lloyd-Gökçe 1951:şek.2]. Büyük bir yangın geçiren XV. yapı katı ise İTÇ tabakaları (?) arasında en iyi plan veren tabakadır. 1 m kalınlığında kalın taş temeli 50 cm yükseklikte bulunmuştur [Lloyd-Gökçe 1951:şek.3]. Yine de kazılan alanın küçüklüğü; yerleşme dokusu hakkında sağlıklı bir fikir vermeyi önlemiştir. Dam hakkındaki yorumlar; mekanların içindeki döküntülere dayanmaktadır. Düz damlı yapılar olduğu ileri sürülebilir. Çanak Çömlek: I. tabakasının en son yapı katında; bu yapı katını simgeleyen küçük kaseler ve çömlekler bulunmuştur. Bunlar sığ oluk bezeme ile süslendikten sonra kırmızı astar ile kaplanmış ve daha sonra açkılanmıştır. Ahlatlıbel'de bulunan siyah yüzey renkli çanak çömleklerin benzerleri de Polatlı'da ele geçmiştir. I. tabakada; kırmızı üzerine beyaz; siyah üzerine beyaz bezemeli parçalar da bulunmuştur. Troya II. tabakada bulunan depas'ların burada ele geçmesi hem kültür ilişkileri hem de tarihlenme sorunları yüzünden önemlidir. B. Tezcan tarafından 1956 yılında yayınlanan iki testi ile bir fincanın bu höyükten olduğu söylenmektedir. B. Tezcan; Zafer Höyüğü olarak adlandırdığı bu höyüğün Polatlı olduğunu dipnotunda bildirmektedir [Tezcan 1956:346-347; res.5-6]. İçi ve dışı kırmızı astarlı; açkılı gaga ağızlı testiler MÖ 3. bin yıl için karakteristiktir. XI. yapı katında ele geçen kırmızı haçlı kap; bu yapı katının Troya V ve Kültepe karum III-IV ile çağdaş olduğunu belirlemektedir. Bu açıdan XI ve XII. yapı katlarını İTÇ sonuna; İTÇ-OTÇ geçiş dönemine tarihlemek doğrudur. Kil: İç Anadolu Bölgesi tipinde stilize bir idol ilgi çekicidir. Yontma Taş: Höyüğün çakmaktaşı ve obsidiyen yontma taş endüstrisi J. Waechter tarafından ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Çakmaktaşı; çert; kalkedon; obsidiyen ve beyaz kuvars hammaddesinden alet yapıldığı anlaşılmıştır. Ok/mızrak ucu; orak-bıçak ve dilgi bıçaklardan örnekler ele geçmiştir. Orak-bıçakların varlığı tarıma işaret etmektedir. Taş alet sayısı çok azdır. Olasılıkla bu aletler titizlikle toplanmamıştır. Maden: Polatlı'nın alt yapı katlarından iğne ve bız ele geçmiştir. Yüzeyde bulunan bir sap delikli balta/çekiç ile kısa kılıcın İlk Tunç Çağı yapı katlarından çıktığı yorumlanır. Maden buluntuların 15 adedi C. Göksan ve E. Onat tarafından analiz edilip değerlendirilmiştir. İki yüzey bulgusu tunç diğerleri bakırdandır [Lloyd-Gökçe 1951:75]. İnsan Kalıntıları: Polatlı Höyük'de saptanan gömütler; İlk Tunç Çağı'nda burada yaşayan topluluğun; ölü gömme adetlerini yansıtmaktadır. Kazıda I. yapı katında; basit toprak bir mezara; hocker biçiminde sağ tarafına yatırılmış bir yetişkine ait iskelet bulunmuştur [Lloyd-Gökçe 1951:lev.III/e]. Mezar armağanı yoktur. VI. yapı katında 110x50 cm boyutunda bir sanduka mezar ortaya çıkarılmıştır. Mezar yassı levha taşlardan yapılmış; üstü de aynı cins taşlarla örtülmüştür. Ölü yine hediyesiz olarak sağ tarafına hocker biçiminde yatırılmıştır. VII. katda sanduka mezardaki iskeletle aynı yönde yatırılmış bir çocuk iskeleti; bir depas ile beraber bulunmuştur [Lloyd-Gökçe 1951:27]. Polatlı iskeletleri M.S. Şenyürek tarafından incelenmiştir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: W. Orthmann; Polatlı Höyük'ün tabakalanmasına biraz farklı bir gözle bakmaktadır. Bu araştırmacı I. safhayı; kendi değerlendirmesine göre hafirlerin I-IV. yapı katlarını Ia; yine hafirlerin V-XI. yapı katlarını Ib olarak ikiye ayırmakta; Ia ile Ib arasında bir safhanın eksik olduğunu iddia etmektedir [Orthmann 1963:28-30]. Ia safhasını; İlk Tunç Çağı II'ye; Ib safhasını ise MÖ 3. bin yılından MÖ 2. bin yılına geçiş evresine koymaktadır [Orthmann 1963:tablo 9]. M. Korfmann ise Polatlı'nın tabakalanması için; özellikle Demircihöyük ve Troya kazılarının ışığı altında biraz daha farklı bir tablo sunmaktadır. Höyüğün alt I-V katlarını İlk Tunç Çağı IIb; VI-VIII katlarını İlk Tunç Çağı IIIa; IX-X. yapı katlarını İlk Tunç Çağı IIIb; XI-XII. yapı katlarını ise geçiş dönemi içinde değerlendirmektedir. Bu çeşitli yorumları bir tabloda gösterirsek: Lloyd-Gökçe (1951) Orthmann (1963) Korfmann (1989) I-X: I evre I-IV: Ia: İTÇ II I-V: İTÇ II b Boşluk VI-VIII: İTÇ III a XI-XV: II evre V-XI: Ib: Geçiş IX-X: İTÇ III b XI-XII: Geçiş Polatlı'nın Ahlatlıbel ve Troya II kültürü ilişkisi kesindir. Üst yapı katlarında haç bezemeli kap örnekleri İTÇ'dan OTÇ'na geçişi göstermektedir. Bu tabakalarda Kapodokya malı örnekleride bulunmuştur. |
