|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Tell Açana / Alalakh |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
160 m |
|
Bölge:
|
Akdeniz |
|
İl:
|
Hatay |
|
İlçe:
|
Reyhanlı |
|
Köy:
|
Tayfursökmen |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
İlk |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Hatay il merkezinin kuzeydoğusunda; Amik Ovası'nın doğusunda; Türkiye-Suriye sınırında; Reyhanlı İlçesi'nin güneybatısında; Varışlı Köyü'nün kuzeybatısında; Tayfursökmen Köyü'ne yaklaşık 3 km mesafede yer almaktadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Asi (Orontes) nehrinin kenarında yer alan ve Antik adı Alalakh olan Tell Açana Höyüğü yörenin önemli ve oldukça büyük bir höyüğüdür. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Amik Ovası'nın bu önemli höyüğünde; 1937-39 ve 1946-49 yıllarında L. Woolley yönetiminde yapılan kazılar; 1978 yılından itibaren J. Matthers tarafından yeniden başlatılmıştır. 1936 yılında; Amik Ovası'nda; Chicago Üniversitesi Doğu Bilimleri Enstitüsü adına yapılan yüzey araştırmasında; 136 no'lu buluntu yeri olarak belirtilmiştir. Höyüğün alt tabakalarına; ancak 13-15/L-K karelerinde; "Yarim-Lim Sarayı" olarak anılan büyük binanın güneyindeki geniş alanda çukur açma olarak nitelendirilen açmada (üstte 13x25 m boyutlarında) ulaşılmıştır. Tell Açana'daki son dönem kazılar 2000 yılında başlamıştır. A. Yener başkanlığında sürdürülen kazı çalışmaları Woolley tarafından kazılmamış alanlarda devam ettirilmektedir. Çalışmalar şimdilik OTÇ; GTÇ ve Erken Demir Çağı tabakalarında yoğunlaşmıştır. 2009 yılı kazı çalışmaları A. Yener tarafından 2 Temmuz - 9 Eylül 2009 tarihlerinde toplam 8 açmada sürdürülmüştür. Höyüğün farklı alanlarında gerçekleştirilen stratigrafik incelemelerin yanı sıra Amik Ovası yüzey araştırmaları ve jeo-arkeolojik araştırmaları da gerçekleştirilmiştir. Sistematik olarak 2006 yılından itibaren saraylar bölgesinde yürütülen kazı çalışmalarına bir tanesi yeni olmak üzere toplam dört açmada devam edilmiştir. Woolley sistemine göre I. tabakadan X. tabakaya kadar olan ve OrtaTunç I -Geç Tunç II arası dönemleri ve Yarım Lim-Idrimi hanedanlıklarını kapsayan arkeolojik yapı katlarının yeniden incelenmesi amacına devam edilmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Wooley'in kazısında ancak XVII. tabakaya kadar gelinebilmiştir. Ova taban suyunun 13.75 m'de çıkması üzerine kazıya son verilmiştir. Amik Ovası'nda; Asi Nehri'nin taşıdığı alüvyon dolgunun kalınlığı düşünülürse; höyük dolgusunun ova düzleminin altında devam ettiği yorumu yanlış olmayacaktır. Woolley tarafından; XVII. tabaka MÖ 3400-3200 XVI. tabaka MÖ 3300-3200 XV. tabaka MÖ 3200-3100 XIV.tabaka MÖ 3100-2900 tarihleri arasına konmaktadır [Woolley 1955:380]. |
| Buluntular: Mimari: Alttaki tabakadan yukarıya doğru incelendiğinde: XVI. Tabaka: Açmanın en altta oldukça daralması; 8x10 m boyutlarına inmesinden dolayı; ancak iki oda ile bir odanın yarısı ortaya çıkartılabilmiştır. Bu yapının kuzeybatı duvarının; dış duvar olduğu sanılmakta; yarısı kazılmış mekanın içinde oval biçimli bir fırın yer almaktadır. Kerpiçten yapılmış duvarların 60 cm yüksekliğe kadar korunduğu görülmektedir. Tabanlar kil sıvalıdır. XV. Tabaka: Alttaki tabakanın bir yenileme katı olduğu anlaşılmaktadır. Mekanların ortak duvarları kaldırılmış tek bir oda haline dönüştürülmüştür. Yeni duvarlar eski duvarları temel olarak kullanmış ve daha ince yapılmıştır. 50x44 cm boyutlarındaki kerpiçlerden inşa edilmiş olan duvarlar günümüze 40 cm yüksekliğinde gelmiştir. XIV. Tabaka: Geniş bir avluya sahip iki odalı bir ev ortaya çıkartılmıştır. Kalın kireç sıvalı avludan iki geçit ile başka odalara geçilmektedir. 145 cm kalınlığında bir duvarda ekonomik bir teknik uygulanmış; iki sıra kerpiçin arası kerpiç çamuru ile doldurularak kalın bir duvar elde edilmiştir. Kerpiç bir seki mevcuttur. Çanak Çömlek: Mimariye koşut biçimde; en alttaki tabakadan yukarıya doğru izlendiğinde: XVII. Tabaka: Yaklaşık olarak 1.300 parça arasında mika katkılı; pembemsi sarımsı kurşuni hamurlu; devetüyü hamurlu; kırmızı hamurlu maldan parçalar bulunmuştur. %2 oranında boya bezemeli parça ele geçmiştir. Tabara al Akrad'da bulunanlara benzeyen sığ kase formları vardır [Woolley 1955:307]. XVI. Tabaka: Alttakine nazaran daha az sayıda ele geçen parçalara göre; boya bezemeli kaplar aynı orandadır. Beyaz taşcık katkılı; kırmızımsı-kahverengi renkli hamurlu; çok iyi açkılanmış pişirme kapları ile saklı astar boya bezemeli kaplara ait parçalar vardır. XV. Tabaka: Devetüyü zemin üzerine siyah ve kırmızı boya bezemeli iki parça ile iki boya bezemeli kasenin varlığından başka bir bilgi verilmemektedir. XIV. Tabaka: Zengin bir çanak çömlek çeşitlemesi vardır. Ağzı çizi bezemeli devrik ağızlı kaseler ve Jemdet Nasr Dönemi malları yüzünden hafir bu tabakayı Uruk-Jemdet Nasr Dönemi'ne koymaktadır. Buna karşın; Suriye'de çok daha sonraları ortaya çıkan boyalı kaplar da mevcuttur. Açık renk zemin üstüne kırmızı-kahverengi boya bezemeli kaplarda; şematik hayvanlar görülmektedir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Tell Açana'nın alt tabakaları henüz kesin olarak tarihlenememiştir. Büyük olasılıkla malzemede bir karışıklık olduğu ve altta; taban suyunun içinde kalan tabakalardan yukarıya gelen çanak çömlek parçalarının da beraber toplandığı anlaşılmaktadır. Coba türü; Jemdet Nasr türü mallar; daha geç devir boyalıları ile karışık bir şekilde sunulmaktadır. Zaten Kuzey Suriye-Güneydoğu Anadolu ile ilgili yayınlarda Tell Açana'nın XVI-VIII. tabakalarını İlk Tunç Çağı'nın sonuna koyma eğilimi vardır. Bu açıdan Açana'daki yeni kazı sonuçlarını beklemek gerekmektedir. Yerleşim yerinde olasılıkla Son Kalkolitik Çağ yerleşimi varsa da kazılan alanda henüz bu tabakaya inilememiştir. |
