|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Tell el Cüdeyde |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
220 m |
|
Bölge:
|
Akdeniz |
|
İl:
|
Hatay |
|
İlçe:
|
Reyhanlı |
|
Köy:
|
Merkez |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
|
|
|
|
  |
|
| Yeri: Antakya il merkezinin güneydoğusunda; Reyhanlı İlçesi'nin 1.8-1.9 km doğu-güneydoğusunda yer almaktadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Amik Ovası'nın büyük höyüklerinden biri olan Tell el Cüdeyde (Cüdeyde Tepesi) doğu-batı yönünde 370 m; kuzey-güney yönünde ise 250 m uzunluktadır. Höyüğün en üst noktası ova tabanından 31 m yüksektedir. Oval biçimlidir. Kuzey kısmında günümüzde kurutulmuş olan küçük bir gölet bulunmaktadır. Doğu tarafından eski Amik Gölü'nün bataklıklarında son bulan Kızıl Ark veya Nahr el Cüdeyde adlı bir dere akmaktadır. Höyüğün yakın çevresinde tatlı su pınarlarının var olup olmadığı bildirilmemektedir. Çevresinde yer alan ova toprağı ise çok verimlidir. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: İlk defa; Chicago Üniversitesi; Doğu Bilimleri Enstitüsü'nün Suriye Yüzey Araştırması'nda 1933 yılında saptanan höyükte; 1935 yılında R.J. Braidwood yönetiminde kazı yapılmıştır. Neolitik Çağ olarak iddia edilen en alt yapı katları bu açmada ortaya çıkarılmıştır. Höyükteki İlk Tunç Çağı tabakalarına da; Braidwood başkanlığında yapılan kazıda; JK ve TT 20 açmalarında ulaşılmıştır. Bu tabakalar ancak kısıtlı alanda ortaya çıkarılmıştır. Örneğin Amik H evresi tabakası toplam 116 metrekarelik bir alanda kazılabilmiştir. Höyüğün bu yıldan 1995 yılına kadar yoğun tahribata uğraması; kazıların aynı enstitü tarafından tekrar başlatılmasını zorunlu kılmıştır. 1995 yılında Doğu Bilimleri Enstitüsü (Oriental Institute-Chicago) A. Yener başkanlığında Amuk Ovası'nda yeniden çalışmalara başlamış; ilk yıl bölgesel bir yüzey araştırması ve Tell el Cüdeyde'de kurtarma kazıları başlatılmıştır; bunların yanı sıra T. Wilkonson bölgede arkeolojik ve jeomorfolojik araştırmaları sürdürmektedir [Yener et al. 1996a:49]. Bu kazının bir sondaj niteliğini geçmediği; daha çok tahrip edilen yerdeki kalıntıların belgelenmesine yönelik olduğu kabul edilebilir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Tell el Cüdeyde; Neolitik Çağ'dan İslam Dönemi'ne kadar yerleşim görmüştür. I'den XIV'de kadar numaralandırılan tabakalanması; kazı sonuçlarının yayınlandığı güne kadar [Braidwood-Braidwood 1960]; Amik Ovası yüzey araştırmasının değerlendirilmesinde rol oynamıştır. Amik Ovası'ndaki diğer kazıların yanında; buluntuları ile ayrıntılı bir şekilde yayınlanan bir araştırmadır. Tell el Cüdeyde; yalnız Amik Ovası için değil; komşu yörelerin görsel kronolojisini de değiştirmiş ve bölgenin anahtar bir tabaka silsilesini oluşturmuştur. İlk raporlarda; XIII. tabaka ile bu tabakanın en altında ortaya çıkan yerel ve gerçek Halaf boyalılarının olduğu dönemin; Kalkolitik Çağ'a konduğu görülmektedir [Braidwood 1937:7]. Daha sonraki ayrıntılı analizler sonucunda Amik Ovası F evresinin (Son Kalkolitik Çağ) Tell el Cüdeyde de var olduğu saptanmıştır. Bu evrenin tabaka kalınlığı 1 m'dir. |
| Buluntular: Mimari: Kazı alanının darlığı (12 metrekare) ve açmanın höyüğün yamacında açılmış olması; doğal olarak yeterli bir mimarinin bulunamamasına yol açmıştır. Amik F Evresi'ne tarihlenen buluntuların ortaya çıkartıldığı bu açmada; dörtgen planlı; olasılıkla çok odalı evlerin var olduğu yorumu yapılabilecek bir mimari ile karşılaşılmıştır. Yapım malzemesi olarak temelde; düzensiz yerleştirilmiş ocak taşları; üstte ise kerpiç tuğlalarının var olduğu görülmektedir. Muntazam dökülmüş kerpiç tuğlaların; Amik silsilesinde ilk defa bu evrede kullanılmış olduğu söylenmektedir. Çanak Çömlek: Braidwood; Amik F Evresi için tanımladığı çanak çömlek mal gruplarının sınıflanmasının kesin olmaması nedeniyle; doğru yorumlara varabilmek için; yeni kazıların yapılmasını önermektedir. Bu evrede; düzletilmiş veya sıvazlanmış yüzlü basit; saman yüzeyli; saman yüzeyli kırmızı astarlı; kırmızı çift astarlı ve kaba mal grupları ile tek tük hiçbir mal grubuna sokulamayan çanak çömlek parçaları ele geçmiştir. İlk iki mal grubu yüzde olarak en çok kullanılan mal gruplarıdır. Sığ geniş kaseler en çok sevilen biçimdir. Kısa ya da yüksek boyunlu çömlekler de görülmektedir. Saman yüzlü malda; hamurun içine bol miktarda konulan samanın izleri; kapların yüzeylerinde çok belirgin olarak izlenmektedir. Bu malda çok ender olarak baskı nokta ve yiv bezeme görülmektedir. Yontma Taş: H evresi bulguları ile beraber değerlendirilen bu endüstride; alttaki tabakalardan farklı olarak "Kenani" biçimli dilgi olarak adlandırılan üçgen kesitli düzgün; uzun dilgiler ortaya çıkmıştır. Bunların aynı zamanda orak-bıçak olarak da kullanılmış oldukları saptanmıştır. Ayrıca ok uçları ve delgiler de mevcuttur [Braidwood-Braidwood 1960:lev.186]. Sürtme Taş: Taş kap parçaları ve yassı baltalar içinde farklı yapım teknikleri bulunmamaktadır. Kemik/Boynuz: Delici ve bızlar içinde bu evreye özgü biçimler bulunmamaktadır [Braidwood-Braidwood 1960:lev.193/1-5]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Tell el Cüdeyde'de; son yıllarda; araştırma ve sondaj niteliğindeki kazıların başlaması sevindirici olmuştur. Özellikle Amik Ovası'nın F Evresi için çok önemli bir yerleşme yeridir. |
