|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Yarıkkaya |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Tepe Üstü Yerleşme |
|
Rakım:
|
1010 m |
|
Bölge:
|
İç Anadolu |
|
İl:
|
Çorum |
|
İlçe:
|
Boğazkale |
|
Köy:
|
Merkez |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Son |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Çorum il merkezinin güneybatısında; Sungurlu'nun güneydoğusunda; Boğazköy ile Emirler Köyü arasında; Boğazkale Köyü'nün yaklaşık 1.6 km kuzeydoğusunda; Yekbaş Köyü'nün 3 km güneydoğusunda; Yazılıkaya'nın yaklaşık 2 km kuzeyinde kalker bir kayalığa verilen isimdir. Bu kayalık platonun üstünde bir yerleşme yeri olduğu saptanmıştır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Yarıkkaya adındaki yer; vadinin doğu yamacının tepesindeki doğal kalker yükseltinin üzerinde yer almaktadır. Bu yerin altında ovaya doğru inen sarp bir teras bulunmaktadır. Yakın çevresi; dalgalı bir görünümde çok parçalı bir arazi olduğu için Yarıkkaya adını almıştır. Bazı yayınlarda yanlış olarak Yarıkaya olarak isimlendirilmektedir. Kültür toprağının kalınlığının yaklaşık 2 m olduğu belirtilmektedir. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 1966 yılında bir ön araştırmadan sonra gerek teras kısmının üzerinde plato olarak adlandırılan düz alanda ve güney yamaçta mümkün olduğu kadar geniş bir alanda çalışılmıştır. |
| Tabakalanma: H. Hauptmann başkanlığında yürütülen bu kazılar sonucunda; plato kısmında; 5 tabaka/kat saptanmıştır. Hauptmann bu tabakalardan 4 ve 5. tabakaları; çanak çömlek bulgularına göre; Alişar'ın Son Kalkolitik Çağ'ına koymaktadır. 1-3. tabakaları ise İTÇ 1 a evresinde değerlendirmektedir. Güney yamaçta; yangın geçirmiş olduğu için oldukça iyi durumda ele geçen; taş temelli yapı bu tabakalardan daha geç bir döneme tarihlenmektedir. |
| Buluntular: Mimari: 1-3. tabakalardan ikinci tabakada konut olabilecek yapılar vardır. Bastırılmış kerpiç çamurundan ahşap takviyeli duvarları; dörtgen planlı evlerin arasına ahır ya da kiler vazifesi gören dörtgen planlı bir dizi mekan inşa edildikten sonra tüm yapılar çevre duvarı ile çevrelenerek avlulu bir çiftlik kompleksine dönüştürülmüşlerdir. 3. tabakada ise yapılanma dokusu daha seyrekse de dizilim sistemi aynıdır. Yönleri biraz daha farklıdır. İçlerinde kil sekiler; tandır ve fırınlar yer almaktadır. 4. tabaka: Belirli aralıklarla yanyana dizilmiş 4 yapı ile karşılaşılmıştır. Uzun duvarları 6 m olan bu yapılar; sıkıştırılmış çamurdan duvarlarla inşa edilmiştir. Bazı durumlarda taş temel de kullanılmıştır. Yönleri üstteki tabakalara göre biraz farklıdır. Hafif yere gömük olan tabanları; kalın çakıl tabakası üzerine gri renkli kille oluşturulmuştur. Güneydoğu köşesindeki tandır; kuzey duvarındaki seki gibi mekan içi düzenlemeler görülmektedir. Yapıların tek katlı olduğu; dam örgüsünün ahşap çatkılı bir yapı tarzına sahip olduğu sanılmaktadır. Tavan bazen ortadaki direkle de desteklenmiştir. 5. tabaka: Bu tabaka sert çorak topraktan ibaret olan ana toprak üzerinde yer almaktadır. Etrafı kerpiç duvarla çevrili bir çukur dışında herhangi bir mimari kalıntı bulunamamıştır. Bu çukurun içinde hayvan kemikleri ile beraber bol sayıda odun kömürü parçaları ve kül ele geçmiştir. Çukurun işlevi anlaşılamamıştır [Hauptmann 1969:68]. Çanak Çömlek: Yarıkkaya'nın tüm tabakalarında hemen hemen aynı mal özelliği taşıyan standart çanak çömlek parçaları ele geçmiştir. Bunlar genelde günlük kullanılan kaba mallardır. Dışta siyah; içte kırmızı astarlı; açkılı mal örnekleri çoğunluktadır. Bunun yanısıra; bej-gri-kırmızı astarlı mal ve sarımsı astarlı maldan örnekler de ele geçmiştir. Güney yamaçtaki evde; yüksek ayaklı kaseler bulunmuştur.1 ve 2. tabakalarda bu mal gruplarına koyu kırmızı mal da katılmaktadır. Altta "S" biçimli gövdeli çömlekler en belirgin biçim örneğidir. Memecikli ve kabartma bezemeli parçalar da vardır. Üst tabakalarda biçimler daha çok çift koniklere gitmektedir. Bezemesiz kapların yanısıra içi beyaz dolgulu; çizi bezekli örnekler de ortaya çıkmaktadır. Bezeme olarak baklava dilimleri; spiraller ve salyangoz kabuğu bezemeler tercih edilmiştir. Büyük Güllücek ile benzerlikler az da olsa kurulabilir. Platodaki ana toprağın üzerinde; Büyükkaya'da da bulunan gri yüzey renkli maldan parçalar ele geçmiştir. Olasılıkla yerleşmenin en eski çanak çömlekleri bu parçalardır. Sürtme Taş: Su mermerinden açkılı bilezikler ele geçmiştir. İnsan: Yarıkkaya'da; platodaki evlerin içinde taban altında pitoslar içinde hoker biçiminde gömülmüş erişkin ve çocuk gömüleri ele geçmiştir. Gömü hediyesi pek yoktur. Bazılarında tunç levha bilezikler vardır. Diğer: Kemikten aletler ile obsidiyen bulgular varsa da bunlar hakkında ayrıntılı bilgi verilmemektedir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Yerleşmenin en alt tabakasında; ana toprak üzerindeki gri mal örnekleri Hauptmann tarafından Kalkolitik Çağ'a konmaktadır. 5 ve 4. tabakalar Alişar 19-15 M tabakalarıyla eşleştirilmiştir [Hauptmann 1969:69]. Güney yamaçtaki bulgular ise gene Alişar'ın 14-12 M ile çağdaştır. Parzinger'de platodaki 5-1. tabakaları; Karanovo IV-V; Güney yamaçtaki yerleşmeyi Karanovo VI.'ya koymaktadır [Parzinger 1993b:şek.9]. |
