|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Yunus |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
495 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Gaziantep |
|
İlçe:
|
Karkamış |
|
Köy:
|
Yarımca |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
İlk |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Gaziantep il merkezinin güneydoğusunda; Karkamış Höyüğü'nün yaklaşık 1.2-1.3 km batı-kuzeybatısındadır [Algaze et al. 1994:9]. Eminik (Yunus) Köyü'nün olduğu yerdedir. 1:100.000 ölçekli haritada bu köy gösterilmemekte; buna karşılık 1:200.000 ölçekli Münbiç haritasında Eminlik; Karkamış ve Barak kelimeleri yanyana yazılmaktadır. Olasılıkla Barak Kasabası büyüyerek Eminik/Eminlik Köyü ile birleşmiş ya da Eminik Köyü büyüyerek Barak Kasabası olmuştur. Höyük günümüzde; kasabanın kuzeybatı çıkışında olabilir. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Fırat Nehri'nin oluşturduğu geniş bir vadi içinde yer alan yerleşme yerinin (?) çevresi verimli topraklarla çevrilidir. Tren yolu olasılıkla bu küçük höyüğün güneyinden geçmektedir. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 1913 yılında; Eminik Köyü'nün kurulmuş olduğu yüksek arazinin (höyük?) yamacında; C.L. Woolley yönetiminde; 20x12 m'lik bir alanda kazı yapılmıştır. 1913 yılının teknolojik şartları; kazı bulgularının yeterince belgelenememesi; kazı alanının küçüklüğü gibi nedenler Yunus'un tam olarak anlaşılamamasına yol açmıştır. Kazı sonrasında İstanbul Arkeoloji Müzesi'ne getirilen buluntular; müzenin Şark Eserleri Seksiyonu'nda sergilenmektedir. Kazı bulguları ise ayrıntılı bir şekilde tanıtılmıştır. |
| Tabakalanma: Woolley'in kazı alanındaki mimari kalıntıları gösteren planından şimdilik 5 yapı katının var olduğu anlaşılmaktadır. Mellaart; yayındaki plan çizimine bakarak bu tabakaları 1; 2a; 2b; 3 ve 4 diye adlandırmaktadır [Mellaart 1975:16'daki kronoloji tablosu]. 1. tabakayı fırınların olduğu tabaka şeklinde göstermektedir. Alt yapı katlarında Halaf Dönemi çanak çömleklerinin pişirildiği çanak çömlek fırınları; üstte ise bir Halaf Köyü'ne ait yapıların olduğu ileri sürülmektedir [Yakar 1991:74]. Kazıda ana toprağa inilmemiştir. |
| Buluntular: Mimari: Kazı alanında; birbirinin üstünde yer alan ve önlerinde dörtgen biçimli ekleri olan yuvarlak planlı yapılar bulunmuştur. Halaf Dönemi mimari geleneğinin en belirgin yapı planı olan yuvarlak yapılar; yanlış bir benzetme ile "Kubbeli Mezar" anlamında Tolos (Tholos) olarak adlandırılmıştır. Yunus'da çapları 5 m'yi bulan bu yuvarlak yapıların damlarının; kubbeli mi yoksa düz mü olduğu açıklanmamıştır. Taş temelli; kerpiç duvarlı yapıların tabanları kil sıvalıdır. Kerpiç duvarların da sıvalı olduğu anlaşılmaktadır. Bu yuvarlak yapıların barınma için kullanılmış olabileceği gibi; tahıl depolama yeri olarak da vazife gördüğü kabul edilmektedir. Yanlarında ve önlerindeki uzun dörtgen mekanlar da aynı teknikte inşa edilmiştir. Bunların hem giriş hem de ağıl vazifesi gördüğü sanılmaktadır. Yuvarlak planlı yapıların daha küçük boyutlu olanları da ortaya çıkarılmıştır. Bulgularından ve yapım biçimlerinden bunların fırın olduğu yorumu getirilmektedir. Bu fırınların temelleri çaytaşı ve ocak taşlarından; duvarları ise kerpiçten yapılmıştır. Kubbeli oldukları tahmin edilmektedir. Çanak Çömlek: Yunus'ta bulunan çanak çömlek parçalarından özellikle boya bezemeliler ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir [Dirvana 1944:403-420]. İstanbul Şark Eserleri Müzesi'nde; binlerce kırık parçadan ancak birkaç adet kap tümlenebilmiştir. Kaplar; hamurları kaba ve ince olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Parlak boya bezemeli olan kapların hamurları ince; donuk olanların ise daha kabadır. İnce hamurda; kil süzülerek arıtılmıştır; katkı maddesi pek görülmez. Kaba hamurda ise katkı maddesi olarak kum; ot ve ince saman parçacıklarının olduğu saptanmıştır. Kaplar üretilirken el yapımlarının yanısıra yavaş dönen çarkın (el tornası) kullanılmış olduğu anlaşılmaktadır. Kendi hamurundan farklı renkte astar pek kullanılmamıştır. Yüzeyleri ıslak sıvazlama ile düzeltilmiştir. Açkı yoktur. Yunus'un boyalı Halaf mallarında açık renk zemin üstüne; gri kızılımsı kahverengi; siyah ve sarımsı pembe renklerde bezeme yapılmıştır. Kapların genelde açık havadan ziyade kapalı kubbeli fırınlarda; bol oksijenli ortamda; iyi derecede pişirilmiş olduğu belirlenmiştir. Buna karşılık hamuru ince olmakla beraber iyi pişirilmeyen kurşuni renkteki kapların ise havalandırma tertibatı noksan fırınlarda pişirilmiş olduğu tahmin edilmektedir. Woolley; çizi bezemeli kapların var olduğunu bildirmişse de İstanbul Arkeoloji Müzeleri Koleksiyonu'nda bu parçalara rastlanmamıştır [Dirvana 1944:415]. Biçimlerde Halaf boyalılarının hemen hemen tüm biçimlerinin Yunus'ta var olduğu saptanmıştır. Dışa dönük ağızlı; açık profilli kaseler; çanaklar; çukur tabaklar; çok yayık çanaklar; omurgalı dışa dönük boyunlu çömlekler gibi biçimler vardır. Bezeme motifleri olarak da yatay şeritler; üçgenler; dama tahtası; sağa sola yatık çizgiler; zik zaklar; noktalar; malta haçı motifleri kullanılmıştır. Hayvan motiflerinde; kalkık boynuzlu boğa başına benzeyen betimler; düşük boynuzlu boğa başını andıran "mouflon" motifinin kapların üzerinde sıra halinde çizilmiş olduğu belirlenmektedir. Yunus'lu Halaf çanak çömlek ustaları boğa başlarını bazen tek başına; bazen de yanyana göstermiştir. Boynuzlu hayvanların yanısıra gene şematik; boynuzu olmayan hayvan betimlemeleri de vardır. İnsan tasvirleri ve hayvan motiflerinin elleri ve ayakları yuvarlak olarak tasvir edilmiştir. Bunun figürlerin hareket ettiğini göstermek için yapıldığı sanılmaktadır. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Yunus kazısı tabakalanması henüz sorunludur. Yerleşme yerinin bir höyük olup olmadığının anlaşılamamasına rağmen; çanak çömlek dışında yontma ve sürtme taş endüstrisine ait örneklerin ele geçmiş olması; buranın bir yerleşim yeri olduğunu kanıtlamaktadır. Halaf Dönemi tabakaları; çanak çömlek özelliklerine dayanılarak; şimdilik Orta/Son Halaf Dönemi'ne MÖ 4. bin yılın ikinci yarısına tarihlenmektedir. Buna karşılık çok renkli Halaf çanak çömlekleri ele geçmemiştir. Karkamış'taki Halaf Dönemi tabakaları kazılmadığı için Yunus ile Karkamış arasındaki ilişki bilinmemektedir. |
