|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Zeytinlibahçe Höyük |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
490 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Şanlıurfa |
|
İlçe:
|
Birecik |
|
Köy:
|
Mezraa |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Son |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Şanlıurfa il merkezinin batısında; Birecik'in yaklaşık 3 km güneyinde; Mezraa Köyü'nün 1.4 km kuzeyindedir. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Höyük; 31 m yüksekliğinde oval biçimli bir tepedir [Deveci-Mergen 1999b:şek.2]. Kuzey-güney yönünde 190 m; doğu-batı yönünde 140 m boyutlarındadır. 2.6 hektarlık bir yerleşim sahasına sahip olan yerleşme deniz seviyesinden yaklaşık 340 m yüksekliktedir. Tarım arazilerinin içinde yükselen höyüğün doğusundan Fırat'a paralel uzanan bir yol geçmektedir. Yerleşmenin etekleri tarım yapmak amacıyla kesilmiştir. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: İlk olarak G. Algaze tarafından saptanmıştır. 1998 yılında; A. Deveci ve Y. Mergen tarafından incelenmiştir [Mergen-Deveci 1999b:98-99]. 1999 ve 2000 yıllarında; ODTÜ TAÇDAM koordinatörlüğünde sürdürülen Ilısu ve Karkamış Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi kapsamında M. Frangipane başkanlığındaki bir ekip tarafından kazılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Höyükte Geç Kalkolitik'ten Ortaçağ'a kadar süren bir yerleşmenin varlığını gösteren buluntular saptanmış ve yaklaşık MÖ 3500 yıllarından MS 13. yüzyıla kadar yerleşim gördüğü anlaşılmıştır. Yerleşme başlıca üç dönemde iskan edilmiştir: Geç Kalkolitik (Orta Urukların gelişi), İlk Tunç sonu ve Orta Tunç başı (surla çevrili kale). Alanda Roma/Bizans kalıntıları da vardır ve yüzey araştırmaları Halaf Dönemi ve Demir Çağında da iskan edildiğini göstermektedir [http://cat.une.edu.au/page/zeytinli%20bahce%20hoyuk, 10.11.2009, 15:14]. |
| Buluntular: Mimari: B 8 açmasında 2000 yılında iki yeni tabaka ortaya çıkarılmıştır. Olasılıkla bir evin yanındaki açık alanları içeren bu tabakaların üst kısmında kalan alan; ince; muntazam olmayan bir balçık duvarla veya alçak bir bölmeyle ikiye ayrılmıştır. Tabanın iyi sıvanmış olduğu güney kısım defalarca yeniden döşenmiştir ve içinde dairesel bir ocak vardır; diğer kısımda ise küçük at nalı biçiminde bir ocak veya fırın tespit edilmiştir. Kuzey kazı duvarının bitişiğinde de diğer bir küçük fırın veya tekne parçasına rastlanmıştır [Frangipane et al. 2002:43]. B8 alanı, 2004'te burası kazılmış ve daha sonraki Geç Kalkolitik evrelerine (Uruk) tarihlenen bir açık alan ile sokak ortaya çıkarılmıştır. 2007'de ise, Geç Kalkolitik 3 evresine tarihlenen konutlar ile büyük bir fırın kazılmıştır. MÖ 3600/3800'e tarihlenen bu dolgular, ana kaya ve asıl toprak üzerinde yer almaktadır [http://cat.une.edu.au/page/zeytinli%20bahce%20hoyuk, 10.11.2009, 15:14]. 2002 yılında, B8 sondajında 2001 yılında ortaya çıkartılan yapı kaldırılmıştır. Bu, küçük dikdörtgen kerpiçlerden inşa edilmiş, düzenli aralıklarla yerleştirilmiş hücrelere sahip, tümü 1x1.25 m boyutlarında bir tür masif yapıdır. İçinde hiçbir şey bulunmadığı için tarihlendirmek mümkün değilse de, bu yapı ile Sheikh Hassan'da ortaya çıkarılan Orta Uruk dönemine ait bir yapı arasında güçlü benzerlikler bulunmaktadır. Alttaki tabakalar da bu tarihleme için olası bir teyit sağlamaktadır. Hücre planlı bir yapı, kerpiç ve piseden yapılmış, oldukça ince duvarlara sahip bir mekanın kalıntılarını yok eden çeşitli dolgu tabakalarının üzerinde yer almaktadır. Bu yapıdan geriye, iki bitişik oda ile kuzey ve güney taraflarda kısmen korunan dış alanlar kalmıştır. Bu dış alanda evin girişine uzanan çakıl döşeli bir yol ile birlikte ocak izleri bulunmuştur. Evin girişi, son kullanım evresinde kapatılmıştır. Bu evde üç inşa evresi ve iç birimlerde kısmi değişikliklerin yapıldığı belirlenmiştir [Frangipane et al. 2011: 1-2] Çanak Çömlek: İTÇ I'in başlangıcıyla Geç Uruk sonu arasındaki geçişe işaret eden devrik ağızlı kaseler (bevelled rim bowls) ve İTÇ I'de yeniden üretilen çark yapımı; şerit ağız kenarlı (band rim) ve tutamak ağız kenarlı (lenge rim) çanaklar ele geçmiştir. Ayrıca devrik ağız kenarlı kaseler; bezeksiz basit mal grubundan basit ağız kenarlı; küçük boyunlu çömlekler ve dışa çekik ağız kenarlı derin kaseler de bulunmuştur [Frangipane et al. 2002:43]. 2007'de bulunan çanak çömlekler, Leilan'dan bilinen yerel Geç Kalkolitik tarzındadır [http://cat.une.edu.au/page/zeytinli%20bahce%20hoyuk, 10.11.2009, 15:14].2002 yılında B8 sondajında karakteristik Orta Uruk tarzı çanak çömlekler ve yine bu dönem için tipik olan kireç taşı göz idolü, gaga ağızlı konik kaseler ele geçen buluntular arasındadır [Frangipane et al. 2011: 2]. Sürtme Taş: 2002 kazı sezonunda; Orta Uruk Dönemini temsil eden kireçtaşı bir göz idolu ele geçmiştir [Di Nocera 2002]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: |
