|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Boztepe |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Diyarbakır |
|
İlçe:
|
Bismil |
|
Köy:
|
Merkez |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Yeni Assur İmparatorluk Dönemi |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Boztepe yerleşmesi; Diyarbakır İli; Bismil İlçesi'nin 8 km doğusunda ve Bismil-Batman karayolunun hemen güneyinde yer alır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Boztepe küçük ve alçak bir höyüktür. Bazı yerlerde kültür tabakaları 4 m derinliğe ulaşmasına karşın; höyüğün ön görünümünü çevredeki tepelerden ve kıvrımlı araziden ayırmak çok güçtür. Höyüğün üstü modern bir köyün kalıntılarıyla kaplıdır ve güneydoğu bölümünden yol geçer. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Boztepe'de arkeolojik araştırmalar, B. Parker yönetiminde 1999 yılında, höyüğün iki farklı bölümünde, dört adet 5x5 m'lik açmayla başlamıştır. Sezon sonunda ise açma sayısı 11'e çıkarken, 2 tane de sondaj açılmıştır [Parker 2001b:565]. Boztepe'de sadece bir dönem kazı çalışması yapılmıştır. |
| Tabakalanma: 1999 yılı çalışmalarının sonucunda Boztepe'de Hellenistik Dönem yerleşmesinin büyük olasılıkla höyük üstündeki çağdaş köy yapılaşması ve tarla sürülmesi gibi faaliyetler sonucu tahrip edildiği anlaşılmıştır. Bunun sonucu olarak, yalnızca Hellenistik Dönem'e ait küçük boyutlu yapılar ortaya çıkarılmıştır. Alan A'daki ikinci açmada konut mimarisi ve faaliyet alanlarında da görüldüğü gibi Demir Çağı yapıları daha iyi korunmuş durumdadır. Ancak Antik Dönem çukurları ve günümüzde yapılan toprak alımı, Demir Çağı yerleşmesinde de büyük ölçüde tahribata yol açmıştır. Bu durum, Alan A'da ikiden yediye kadar olan açmalardaki çok sayıda çukurla ve birinci açmada tam durumdaki Demir Çağı malzemesinin bulunmamasıyla da kanıtlanmıştır. Buna karşılık en iyi korunmuş olan ve arkeolojik olarak en büyük önemi taşıyan tabakalar, Halaf Dönemi'ne aittir [Parker 2001:571]. |
| Buluntular: Mimari: Boztepe Höyüğü'nün çağdaş köy kalıntılarıyla kaplı olması nedeniyle, açmalar iki ayrı alanda yoğunlaşmıştır. Alan A'da bulunan açmalar, höyüğün ortasında, terk edilmiş iki evin avlularında; Alan B'de bulunan açmalar ise höyüğün güneydoğu bölümündeki bir yolun çevresinde, tahrip görmediği düşünülen bir bölgede yer almaktadır. A2 açmasında üst toprak seviyesinin ve bazı modern kalıntıların hemen altında, Demir Çağı mimarisini kesen, içleri sıvanmış durumda çok sayıda çukur bulunmuştur. Bu durum karşısında, A2 açmasının bitişiğinde beş yeni açma açılmasına karar verilmiştir. Bunun sonucunda, kerpiç duvarlı bir Demir Çağı evi ve onunla ilişkili tabanlar, saklama çukurları ve çok sayıda fırın bulunmuştur. Bu duvarların hiçbirinin temelinde ya da üst yapısında taş kullanılmamıştır. Binanın iki temel yapı aşaması vardır. Bu iki aşama arasında bina ana duvarlarının yönü biraz değiştirilmiş, ara duvarlar ve taban eklemeleriyle pek çok ara evre yaşanmıştır. Bu tabakalarda bulunan ağırşaklar, dokuma ağırlıkları ve çok sayıda havan, mekanların küçük üretim, domestik aktiviteler ve tahıl üretimi için kullanıldığını göstermektedir. Sonraki daha büyük Demir Çağı evi, büyük bir yangın sonucu yıkılmış ve üst katın çöküntüsü, alt kattaki tabanları (A2'de) ve mutfağı (A3'de) kaplamıştır. Boztepe'deki kazılar, çanak çömlek kalıntıları ve dört radyokarbon tarihlemesi aracılığıyla emin bir şekilde Assur İmparatorluk Dönemi'ne tarihlenen domestik bir yapıyı kısmen ortaya çıkarmıştır. Taş temeller olmaksızın, kerpiçten inşa edilmiş olan bu ev, muhtemelen merkezi bir avlu etrafına yerleştirilmiş bir dizi odaya sahiptir. Yapı, muhtemelen ikinci bir kattan aşağıya, alt zeminin üzerine çöküntüyü beraberinde getiren çok büyük bir yangınla tahrip olmuştur. Bir odada, bir fırın ve birkaç havan, bir havan eli ve parçalanmış pişirme kaplarından oluşan çok sayıda domestik buluntu ele geçmiştir. Bitişiğindeki oda ise, Ziyaret Tepe'deki küçük bir parçayla aralarında paralellik kurulabilecek iki adet kaideli kap içermektedir. Çanak Çömlek: 1999 yılında çalışılan A2 açmasındaki, Yeni Assur Dönemi'ne tarihlenen bir mekan içinde, içe dönük yivli ağız kenarlı çanaklar, çekiç başlı çanaklar ve S profilli çanaklar tespit edilmiştir. Kerpiçten yapılmış ev, depolama çukurları ve birçok fırını barındırmaktadır. Mevcut Demir Çağı evleri bir yangınla yok olmuştur. A2'nin güneybatı köşesinde, kül ve döküntü birikintisi içine gömülmüş olarak, bir çok sıra dışı kap bulunmuştur. Bu buluntular arasındaki çanak çömlek parçaları, el yapımı kaba mallar olup yüzeyleri perdahlıdır. Bu grupta kaideler, kaplar ve kil çubuklar ele geçmiştir. Kaidelerin, iki sıra kil çubukla birbirine birleştirildiği ve bir seri kabı desteklediği anlaşılmıştır. Mezar: A2'nin hemen batısında bulunan ve olasılıkla Demir Çağı evinin hemen dışında kalan A4'te bir çocuk mezarı bulunmuştur. Çocuk, uzanmış ve güneydeki başı doğuya dönük olarak, bir deniz kabuğu kolye, iki bronz bilezik ve bir demir hançerle birlikte gömülmüştür [Parker 2004:568]. Hayvan Kalıntıları: Yerleşme yerindeki fauna kalıntıları, köy sakinlerinin yaşam tarzları hakkında bazı değerlendirilmeler yapılmasına izin vermektedir. Kabul edilir derecede küçük olmasına rağmen tanımlanabilir hayvan kemiği kalıntılarının %52'sini domuzun oluşturduğu Assur İmparatorluk tabakalarında, evcilleştirilmiş domuzun belirgin bir üstünlüğü vardır. En çok bulunan ikinci hayvan sığırdır (%22) ve bunu, örneklerin sadece %19'unu oluşturan koyun takip etmektedir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Boztepe'deki Demir Çağı yerleşmesinin kronolojisi, Assurlular'ın bu yerleşmeyi Assur eyalet sistemine entegre ettikten sonra, vadiyi kolonileştirme çabalarının bir parçası olarak kurdukları tezini desteklemektedir. Boztepe'de hiç Erken Demir Çağı çanak çömleği bulunamamıştır. Bununla birlikte, buluntu topluluğu, Yeni Assur İmparatorluk Dönemi ve standart Demir Çağı çanak çömleklerinden oluşmaktadır. Dört adet radyokarbon tarihiyle birlikte ele alındığında bu buluntu topluluğu, Boztepe'nin, vadinin Assur'a ilhakından ve eyalet merkezi Tuşhan'ın inşasından bir süre sonra kurulduğunu göstermektedir. |
