|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Gülpınar / Chryse |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
110 m |
|
Bölge:
|
Marmara |
|
İl:
|
Çanakkale |
|
İlçe:
|
Ayvacık |
|
Köy:
|
Gülpınar |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Son |
|
|
|
  |
|
| Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. Çanakkale Ayvacık İlçesi'nin yaklaşık 25 km batısındadır.1785-86 yıllarında Jean Baptiste Lechevalier tarafından ilk kez gerçekleştirilen arkeolojik araştırmalar, Apollon Smintheus Kutsal Alanı'nın varlığını ortaya koyar. 1853 yılı sonbaharında yöreye harita çalışması için gelen İngiliz Amiral R. N. Spratt, Gülpınar'da (eski adıyla Külahlı) rastladığı kalıntıların tanrı Apollon'a ait olan, ion düzeninde yapılmış bir tapınak olduğundan söz eder. Spratt'tan sonra R. P. Pullan 1866 yılı sonbaharında Gülpınar'da kazılar yapar ve R.N. Spratt'ın ifadelerini bilimsel bulgularla kanıtlayarak bir kez daha duyurur. Bundan yüz yıl sonra 1966 yılında tapınak H. Weber tarafından tekrar duyurulur. 1970'li yılların başında Çanakkale Arkeoloji Müzesi tarafından tapınak ve çevresinde sondaj niteliğinde kazılar gerçekleştirilir. 1981 yılında C. Özgünel tarafından başlatılan sistemli arkeolojik kazılar günümüzde de devam etmektedir. C. Özgünel tarafından yapılan Apollon Smintheus tapınağı kazıları sırasında Kalkolitik döneme ait bulgulara rastlanmıştır. Troas bölgesinde MÖ 5. binyıla ait Kumtepe 1a, Gülpınar ve Beşik-Sivritepe kültürünü temsile den Gülpınar yerleşimi kısa dönemli bir iskan ile temsil edilmektedir. 2007 yılında bulunan Kalkolitik dönem yapıları 2006 kazı sezonunda ortaya çıkarılan depo yapısının devamı niteliğindedir. Bu mimari yapılarda, yaklaşık 50 cm yüksekliğine kadar korunmuş ve en alt taş sırası dikine yerleştirilmiş bloklardan oluşan taş duvar yapı tekniği dikkat çekmektedir. Bu yapının sıkıştırılmış toprak zemini üzerinde iki adet ocak yapısı ve bunların yanında bir midye kabuğu yığını belirlenmiştir. Bu alanda ayrıca yaklaşık 200 civarında inek, koyun, keçi, geyik ve çeşitli kuş ve balık kemikleri ortaya çıkarılmıştır. Yaklaşık bir düzine kemik alet, beş adet küçük yassı balta ve bir bakır delgi bu alanda ortaya çıkarılan diğer buluntulardır. Genel olarak el yapımı çok iyi perdahlı grimsi-siyah veya grimsi-kahverengi çanak çömlek geleneğinin belirgin olduğu Gülpınar'da 2007 yılında yaklaşık olarak 10 adet tama yakın korunmuş kap ve 2000 çanak çömlek parçası kayıt altına alınmıştır. Tam kaplar arasında bazıları tek kulplu boyunlu ve geniş karınlı çömlekler ile halka kaideli ve boynuz kulplu kaseler ön plandadır. Sayısal açıdan bakıldığında çanak çömlekler arasında en yaygın form yumru veya kazıma bezeli yüksek kulplu çanaklar ile yüksek kaideli, pencere ayaklı meyveliklerdir. Kapların iç kısımları genellikle perdah bezemelidir. 2007 buluntularından pişmiş toprak heykelcik parçaları arasında olan burun ve kulakları olasılıkla takı için delikli baş parçası ilgi çekicidir [Özgünel-Kaplan 2009:409-411]. 2008 yılı kazılarında Kalkolitik yerleşimin tek bir kültür katmanı ile temsil edildiği doğrulanmıştır [Özgünel 2010:76]. 2009 yılında yapılan iki sondaj alanından birinde Kalkolitik Dönem'e ait çanak çömlek parçaları, hayvan kemikleri ve öğütme taşları ele geçmiştir. İkinci sondaj alanında yaklaşık 2 m derinlikte Kalkolitik Dönem malzemelerine ve mimari yapı kalıntısına rastlanmıştır. Bu mimari yapı, açıldığı kadarıyla 4,30x3,80 m genişliğinde olup genişlikleri 40-45 cm arasında değişen, çamur-harç örgülü, çift sıra, yuvarlak çay taşları kullanılarak örülmüş duvarlardan oluşmaktadır. Duvarların tek sırası korunarak günümüze gelmiştir. Bu alanda yapılan çalışmalarda 2 adet sağlam çanak, 3 adet yassı balta, bir düzine kemik alet, deniz kabuğundan çeşitli takılar/kolyeler, 1 adet pişmiş toprak heykelcik başı, 3 adet ağırşak, 4 adet tezgah ağırlığı ve çok sayıda el yapımı iyi perdahlanmış çanak çömlek parçası ele geçirilmiştir. Ayrıca bu yapının güneyinde in situ tabana yerleştirilmiş öğütme taşı tespit edilmesi bu alanın işlik olarak kullanıldığını düşündürmektedir [Özgünel-Kaplan 2011:213-214]. 2010 yılında toplam 10x20 m genişliğindeki alanda yapılan kazılarda 3 büyük ana mekan, bu mekanlarla bağlantılı küçük mekanlar ve bu mekanların ortasında büyük bir avlu ortaya çıkartılmıştır. Bu yılki çalışmalarla Gülpınar'ın Kalkolitik yerleşiminin tek bir kültür katmanı ile temsil edildiği ortaya konmuş, bu kültür katmanının da iki mimari evreye sahip olduğu belgelenmiştir. Ele geçen buluntular arasında 7 adet tüme yakın korunmuş kap, 1000 üzerinde çanak çömlek parçası, pişmiş toprak figürin parçaları, 50 adet öğütme ve el taşı, bir düzine kemik alet, hayvan kemikleri, deniz kabukları yer almaktadır [Özgünel-Kaplan 2012:146-150]. 2011 yılı çalışmalarında 10x15 m genişliğindeki alanda yapılan kazılarda 5 büyük mekan, bu mekanlarla bağlantılı küçük mekanlar ve mekanların ortasında, özellikle merkezinde yer alan zemini taş döşeli ana mekan ortaya çıkartılarak, mekanların içlerinde gerçekleştirilen domestik faaliyetlere ilişkin bilgiler elde edilmiştir. Ele geçen buluntular arasında 60 adet öğütme ve el taşı, bir düzine kemik alet, hayvan kemikleri, deniz kabukları yer almaktadır [Kaplan et al. 2013:391-393]. 2012 yılında, önceki yıllarda bulunan taş temelli mimari kalıntıların devamını açığa çıkarmaya yönelik çalışmalar yapılmıştır. Prehistorik kalıntıların geniş bir alana yayıldığı görüldüğünden sondaj sisteminden karelaj sistemine geçilmiştir. Kazılar sonucunda pişmiş toprak figürin parçaları, çanak çömlek parçaları, mermer kap, deniz kabuğundan kolyeler, ağırşaklar, kemik aletler, öğütme taşları, çakmaktaşı çekirdek ve yonga parçaları bulunmuştur [Kaplan et al. 2014]. |
| Yeri: |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: |
| Tabakalanma: |
| Buluntular: |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: |
