|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Çayönü |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
810 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Diyarbakır |
|
İlçe:
|
Ergani |
|
Köy:
|
Sesverenpınar |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
İTÇ I İTÇ II |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Diyarbakır il merkezinin kuzeybatısında; Ergani'nin 7 km güneybatısında; Sesverenpınar (Hilar) Köyü'nün kuzey kesimindedir. Kodu R 55 / 1. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Neolitik Çağ yerleşmesi ile ünlenen bu buluntu yeri; 4.5 m yüksekliğinde 160x350 m boyutlarında yayvan bir höyüktür. Tepenin güneyinden Boğazçay geçmektedir. Hem bu kaynak hem de yakın çevresindeki pınarlar burayı yurt yeri olarak seçenlerin su ihtiyacını karşılamıştır. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde İlk Üretimciliğe Geçiş Evresi'ni ve besi üretimci; tarımcı köy topluluklarının ilk yaşam şartlarını ortaya çıkarmak amacıyla İstanbul ve Chicago Üniversiteleri Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları Karma Projesi çerçevesi içinde; Diyarbakır; Şanlıurfa ve Siirt il sınırları dahilinde 1963 yılında gerçekleştirilen yüzey araştırmasında R 55 - 1 kod numarası ile dünyaya tanıtılan Çayönü'ndeki kazı çalışmaları 1964 yılında başlamıştır [Çambel-Braidwood 1980:5-6]. Höyükte; Türkiye'deki diğer tarihöncesi yerleşme yerlerindeki kazı sürelerine göre oldukça uzun bir süre; 16 kazı mevsimi çalışılmıştır. Güneydoğu'daki siyasi olaylar yüzünden; Türkiye prehistoryası için çok önemli olan bu yerdeki kazıya 1992 yılında ara verilmek zorunda kalınmıştır. Höyüğün 4.654 metrekaresi kazılmıştır. Kazı başkanlığı uzun yıllar R.J. Braidwood ve H. Çambel tarafından yürütülmüş; 1986'dan itibaren bu görevi M. Özdoğan üstlenmiş, kazıları 1991'e kadar sürdürmüştür. Gene son yıllarda birçok bilim dallarından yerli ve yabancı uzmanların projeye katılımları sağlanmıştır. Proje; 1978-88 yılları arasında Almanya-Karslruhe Mimarlık Enstitüsü ve 1989-91 senelerinde İtalya-Roma Üniversitesi'nin katkılarıyla ortaklaşa sürdürülmüştür. Uzun bir aradan sonra, Çayönü'de kazılar 2015 yılında A. Erim Özdoğan başkalığında tekrar başlamıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Tepenin; akeramik Neolitik Çağ'dan Ortaçağ'a kadar kesintisiz yerleşim gördüğü ileri sürülmektedir. |
| Buluntular: Çanak Çömlek: Mezarın çıktığı ve III. tabaka olarak nitelendirilen tabakada parçalar bulunmuştur. Bunlar; saklı astar bezemeli malın geç ve orta dönem; çan biçimli kupanın erken tip örnekleri ile kırmızı ve siyah açkılı Karaz mal örnekleridir. Maden: Tunç iğne bulunmuştur. Bu disk başlı iğne; İlk Tunç Çağı II ve III. evre özelliklerini taşımaktadır. İlk Tunç Çağı'na ait çukurlar var. Bir çukurda tunç kama ele geçmiştir. Kamanın üzerinde şevron bezeme bulunmaktadır. İnsan Kalıntıları ve Mezarlar: 1968 yılı kazısında bir sanduka mezar bulunmuştur. Mezarın yanları ve üstü kireçtaşı levhalardan yapılmıştır. İçinde tek gömüt ve gömüt armağanları mevcuttur. İçindeki mezar armağanı olan çanak çömlek buluntuların; Çambel ve Braidwood tarafından Amik Ovası İ evresi ile çağdaş olduğu yorumlanmaktadır [Çambel-Braidwood 1980:21]. Ayrıca güney yamaçta maden işliği bulunmuştur. Cüruf tarihi GÖ 4320 + 60; MÖ 2709 [Özdoğan (A) 1999:39]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Çayönü ve Hilar kayalıklarının İlk Tunç Çağı I ve II. evrede; MÖ 3. bin yılın başları ve ortaları arasında bir tarihlerde göçer toplulukların küçük yerleşimlerine sahne olduğu anlaşılmıştır. A. Özdoğan; tepenin kuzey kesiminin İTÇ II. evrede bir mezarlık gibi kullanılmış olabileceğine dikkat çekmektedir. Saptanan mezar ayrıntılı bir şekilde yayımlanmamıştır. |
