|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Ankara Kabartmaları |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Dağınık Buluntu Yeri |
|
Rakım:
|
m |
|
Bölge:
|
İç Anadolu |
|
İl:
|
Ankara |
|
İlçe:
|
Merkez |
|
Köy:
|
|
|
Araştırma Yöntemi:
|
Yüzey Araştırması |
|
Dönem:
|
|
|
|
|
  |
|
| Yeri: Ankara İli'nin Belediye sınırları içerisinde ve yakın çevresinde, birbirleriyle ilişkisi olmadan, değişik zamanlarda ele geçmiştir. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: |
| Tabakalanma: |
| Buluntular: Üzerlerinde arslan, at, boğa, sfenks ve grifon betimleri olan, 10 adet ortostat ile iki Ana Tanrıça Matar (Kybele) kabartması bulunmuştur: 1. Kalaba Arslanı [Buluç 1986:res.1]: Gen.: 146 cm, yük.: 93.5 cm, derinlik: 35 cm. Üst ve yan kısmı sonradan düzeltilmiş. 1860 yılında G. Perrot'un dikkatini çeken kabartma, Ankara' nın 3 km kuzeyindeki Kalaba Köyü'nün çeşmesinde bulunmuştur. 2. Etimesgut Arslanı [Buluç 1986:res. 2]: Gen.: 195 cm, yük.: 90 cm, derinlik: 31 cm. Üst kısımda dört kenet oyuğu bulunmaktadır. 1898 yılında J.W. Crowfoot ve J.G. Anderson tarafından bir duvara örülü olarak görülmüştür. Buluntu yeri, Ankara'nın 14 km batısındaki, o günkü adıyla Emeksiz Çiftliği'dir. 3. Yalıncak Arslanı [Buluç 1986:res. 3]: Gen.: 120 cm, yük.: 83 cm, derinlik: 35 cm. Üst kısmında üç kenet oyuğu bulunmaktadır. 1898 yılında J. W. Crowfoot ve J.G. Anderson tarafından köy çeşmesinde bulunmuştur. Yalıncak, kentin 10 km güneybatısında olup, bugün Orta Doğu Teknik Üniversitesi arazisi içindedir. 4. Hacı Bayram Sfenks Kabartması [Buluç 1986:res. 4]: Gen.: 157 cm, yük: 100 cm, kalınlık: 50 cm. Üst kısmında iki büyük kenet oyuğu mevcuttur. 1931 yılında, Augustus Tapınağı'nın 200 m doğusundaki Ahiyakup sokağında, kaldırım taşları döşenirken çıkartılmıştır. 5. Fidanlık Grifonu [Buluç 1986:res. 5]: Gen.: 150 cm, yük.: 100 cm, derinlik: 35 cm. Üst kısmında iki kenet oyuğu ile üst sağ yanda bir kenet oyuğu mevcut. 1933 yılında, Atatürk Orman Fidanlığında, o zamanki Fidanlık Müdürlüğü'nün kuzey doğusunda, su kanalı için taş çıkartılırken, 1.5 m derinlikte bulunmuştur. 6. Fidanlık Boğa Kabartması [Buluç 1986:res. 6]: Gen.: 160 cm, yük.: 103 cm, kalınlık: 42 cm. Üst kısmında üç kenet oyuğundan biri, sol yana bağlamak üzere yapılmıştır. 1934 yılında, Grifon kabartması ile hemen aynı yerde ortaya çıkartılmıştır. 7. At Kabartması [Buluç 1986:res. 7]: Gen.: 159 cm, yük.: 102 cm, derinlik: 28 cm. Üst kısımda iki kenet oyuğu vardır. Arka kısım tekrar kullanımda düzleşmiştir. Küçükevler-Anıtevler mahallesinde bir evin temeli kazılırken, Bizans Dönemi'ne ait mezar çıkartılmıştır. Kabartma, bu mezarın üst kapama taşı olarak kullanılmıştır. 8. Yarım Grifon veya Sfenks [Buluç 1986:res. 8]: Mevcut gen.: 76 cm, yük: 102 cm, derinlik: 35 cm. Üst kısımda bir tam, bir yarım kenet oyuğu mevcuttur. 1941 yılında, Ankara Kalesi'nin batı yamacında, Necatibey İlkokulu'nun yanındaki dış kale yamacı düzeltilirken bulunmuştur. Bu yarım blokta, bir grifonun veya sfenksin arka kısmı görülmektedir. 9. Bahçelievler Kybele Kabartması [Temizer 1959:lev. 32a-b]: Alt gen.: 97 cm, üst gen.: 88 cm, yük.: 175 cm. Anıtevlerde, 3. cadde ile 17. sokağın kesiştiği köşenin yanındaki arsada, 1959 yılında bulunmuştur. Kabartma, bir Roma Dönemi mezarının yan duvarı olarak kullanılmıştır. Bulunuş anında çekilen resimlerden anlaşıldığına göre, mezarın diğer duvarları da, ikinci kez kullanılmış yontma taşlardan oluşmaktadır. 10. Yarım Arslan Kabartması: Yük.: 96 cm, derinlik: 25 cm ile 40 cm arasında değişiklik göstermektedir Üstünde, orta bölgesinde, uzun bir kenet oyuğunun yarısı görülmektedir. Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ndedir. Buluntu yeri sadece Ankara olarak belirtilmiştir. 11. Aslan-Demon'lu Kybele Kabartması [Prayon 1987:lev: 9-b]. 1968'de bir rastlantı sonucu bulunmuştur. Naiskos içerisinde duran Kybele'nin sol yanındaki Aslan-Demon ayakta durmaktadır. Başı üzerinde bir güneş kursu görülmektedir. Sağ yanı, tekrar kullanımdan dolayı kesilmiş olan kabartma, Kara Kuvvetleri 471. Oto Ulaştırma Taburu'nun, Etlik'te bulunan binalarının yıkımı sırasında bulunmuştur. 12. Atatürk Orman Çiftliği Grifon Kabartması: Gen.: 157 cm, yük.: 103 cm., derinlik: 46 cm. 1969 yılında, İstanbul yolu üzerindeki trafik imtihan alanının yapımı sırasında ortaya çıkartılmıştır. Bu alan, Atatürk Orman Çiftliği yolu ile, İstanbul yolunun kesiştiği kısımda bulunan tümülüsün yaklaşık 500-600 m batısındadır. 13. Ziraat Bankası Aslan Kabartması [Buluç 1988:res.1]: Gen.: 87 cm, yük.: 55 cm, derinlik: 33 cm. Ulus'taki Ziraat Bankası'nın inşaatı sırasında bulunmuştur. Diğer kabartmalardan boyut olarak daha küçüktür. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Stil yönünden benzerlikleri, taş cinsinin aynı oluşu (kızıl renkli Ankara taşı) ve ölçülerinin birbirlerine yakınlığı, kabartmaların bir yapıya ait ortostatlar olabileceğini düşündürmüştür. Ankara'da, bu kabartmalara ait olabilecek bir yapı kalıntısına rastlanmadığından, olası yapının bulunduğu yer için farklı öneriler getirilmiştir: Bu öneriler, Ankara kalesi ve çevresi, Atatürk Orman Çiftliği Fidanlığı, Çankırı Kapı höyüğü ile Augustus Tapınağı arasıdır [Buluç 1986: 427- 433]. Buluntu yerlerinin, S. Buluç tarafından 25.000 ve 5.000'lik haritalar ve eski hava fotoğrafları üzerinde incelenmesi sonucu, kabartmaların çoğunluğunun, Atatürk Orman Çiftliği ile Anıtkabir arasındaki tümülüslerin çok yakınında ele geçtiği ortaya çıkmıştır [Buluç 1986: 429-430]. Buluç'a göre bu kabartmalar, bir yapı yerine, tümülüslerle bağlantılı dinsel, ölü kültü ile ilişkili bir anıt, sunak, kapı, stel, sütun gibi aynı tür birkaç yapıya ait olmalıdır. Kabartmalar, stil kritiği yöntemiyle farklı bilim adamları tarafından MÖ 7.-6. yüzyıl arasına tarihlendirilmektedir [Prayon 1987]. Bu buluntular, Frig mimari yontu sanatının en değerli belgelerini oluşturmaktadır. |
