|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Alacahöyük |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
1000 m |
|
Bölge:
|
İç Anadolu |
|
İl:
|
Çorum |
|
İlçe:
|
Alaca |
|
Köy:
|
Höyük |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Erken Frig Orta Frig Geç Frig |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Çorum il merkezinin güneyinde; Alaca İlçesi'nin batı-kuzeybatısındadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Günümüzde Höyük Köyü; ören yerinin rahat gezilebilmesi için taşınmıştır. Yerleşme yaklaşık 13-15 m yüksekliğinde; 310x275 m boyutlarında oval biçimli tepedir. Tepenin güney ve kuzeydoğusundaki yükseltiler ve bu tepeler arasındaki boyun kısmı ile çift höyük görünümündedir. Güneydeki tümsek üzerinde bir yatır yer almaktadır. Höyüğün yakınında Höyük Köyü'nün su ihtiyacını karşılayan Çiğdemlik adında bir pınar vardır. Karakaya Özü'ne karışan Horam Özü'nün suladığı vadide; sulak bir alanda yer alan höyüğün çevresinde verimli topraklar bulunmaktadır. Horam Özü Deresi de; Sungurlu yakınlarında; Boğazköy'den gelen Budaközü ile birleşerek Kızılırmak Nehri'ne ulaşmaktadır. Alaca kasabası ile herhangi bir ilişkisi olmadığı halde; 1930-35'li yıllarda Höyük Köyü'ne giden tek karayolu Alaca kasabasından geçtiği için höyüğe Alacahöyük ismi verilmiştir. Günümüzde de bu isim değiştirilmeden geçerliliğini korumaktadır. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 1835 yılında W.G. Hamilton tarafından tanıtılan bu yerleşme yeri özellikle Hitit Dönemi kabartma ve heykelleri ile birçok gezginin dikkatini çekmiştir. 1907 yılında T. Makridi Bey tarafından Sfenskli Kapı olarak adlandırılan kapının çevresinde küçük bir kazı yapılmıştır. Atatürk'ün teşvikleriyle 1935 yılında R.O. Arık, 1936 yılından itibaren de H.Z. Koşay ve M. Akok başkanlığında, 1983 yılına kadar kazılmış ve kalıntılar M. Akok tarafından restore edilmiştir. 1994 yılında A. Çınaroğlu tarafından yeniden kazılmaya başlanan yerleşmenin bu son dönem kazıları Frig ve Hitit dönemleri ile ilgilidir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Arık, Koşay ve Akok başkanlığında uzun yıllar süren kazı sonucunda höyükte 4 ana yerleşme evresinde toplanan, Kalkolitik Çağ'dan Demir Çağı'na kadar süren, yaklaşık 15 yapı evresi ortaya çıkarılmıştır. Frig Tabakası, MÖ 750'den itibaren 1. tabakada yer almaktadır. 2007 yılı sonuçlarına göre Frig iskanının höyüğün orta kısımlarına doğru yoğunlaştığı ve Geç Frig döneminde Alacahöyük'ün bir köy kültürünü yansıttığı söylenebilir [Çınaroğlu-Çelik 2009:97]. |
| Buluntular: Mimari: Frig tabakasının yüzeye çok yakın olması, kalıntıların izleyen dönemlerde büyük ölçüde tahrip olmasına neden olmuştur. Son dönem kazılarında LXI-LXIII/45-47 ve LIX-LXI/36-38 plankarelerinde yapılan çalışmalarda Geç Frig yangın tabakasında fırın tabanı ve iri taşlarla örülmüş havalandırma kanalı, doğu-batı, kuzey-güney yönlü büyük taşlarla örülmüş yapı temelleri bulunmuştur. Frig tabakasında 2005 yılında yapılan kazılarda bulunan duvarlarla önceki yıllarda açığa çıkarılan duvarların rekonstrüksiyonu yapıldığında bu binanın megaron olduğu anlaşılmıştır [Çınaroğlu-Çelik 2007: 306]. 2005 yılında Hitit kültür katında içinde çok sayıda altın, gümüş, tunç ve muhtelif potalar bulunan mücevher atölyesinde bir oda açığa çıkarılmıştır. Bu odada en önemli mimari özellik atık su kanallarının bulunmasıdır [Çınaroğlu-Çelik 2007:307]. 2007 yılı kazılarında, megaronu çevreleyen iki safhalı duvarlar bulunmuştur [Çınaroğlu-Çelik 2009:96]. 2008 yılında Hitit maden atölyesinin devamını açığa çıkartmak için I. no'lu açmada yapılan çalışmalarda bütünlük göstermeyen Frig yapıları ile bu yapılara bağlı bir adet tahıl deposu ortaya çıkartılmıştır. Bu yuvarlak tahıl deposunun taş duvarları kuru sistemdir. Toprak seviyesinin altına yapılan kuru sistem duvarlı tahıl deposunun iç kısmına bakan taşları düzgünce yerleştirilmiş dışı ise düzensiz bir şekilde yapılmıştır. Frig yapılarının iki katmanlı olduğu anlaşılmıştır. II no'lu açmanın Frig kültür katında çok sayıda basit yuvarlak çukurlar tespit edilmiştir. Bunların bazısı çöp çukuru bazısı tahıl deposu olarak kullanılmıştır. Bu alanda açığa çıkarılan biri yuvarlak diğer ikisi ise kare şeklindeki tahıl depoları yüzeyin altına oyularak inşa edilmiştir. Bu depoların duvarlarının iç kısmındaki taşlar düzenli olarak örülmüş dış kısmındakiler ise doğal şekillerinde bırakılmıştır. Tabanları da taş döşelidir [Çınaroğlu-Çelik 2010:91-92]. 2009 yılında I. kültür katında, Frig Dönemine ait birçok basit yuvarlak çukurlar saptanmıştır. Bunların bazıları çöp çukuru, bazıları da tahıl deposu işlevi görmüştür. Bazılarının mezar olarak da kullanıldığı anlaşılmıştır. 2009 yılında iki yetişkin insan iskeleti bulunarak sayı 7'ye yükselmiştir. Maden atölyesi çalışmalarında iyi korunmamış çok sayıda ocak tabanı bulunmuştur. Aynı plan karede, önceki yıllarda bulunan atölyeye ait taş duvarların uzantıları tespit edilmiştir [Çınaroğlu-Çelik 2011:184-185]. 2010 yılında Frig kültür katında 2008 yılında bir bölümü açığa çıkarılan taş duvarlı 3 adet Geç Frig Deposu'nun çevresinde seviye inme çalışmalarına devam edilmiştir. Bu çalışmalar sırasında bu depoların daha önceki yıllarda ele geçen depoların benzerleri olduğu anlaşılmış olup toprak içine gömülerek yapılmışlardır. Bu depoların toprak içinde kalan taş duvarlarının dış yüzeylerinin çok kabaca bırakıldığı, buna karşın, iç kısma bakan taşların çok düzgünce yerleştirildiği görülmüştür. Depolar sıkıştırılmış toprak tabanlı ve yer yer taş döşelidir [Çınaroğlu-Çelik 2012:284-285]. 2013 yılında höyüğün kuzeybatısında kalan açmalarda Frig kültür katına ait yapı kalıntıları ortaya çıkarılmıştır. Açmanın doğusunda kalan kısımda 4 odalı bir yapı bulunmuştur. A yapısı olarak adlandırılan bu yapının O1 odasının duvarları orta büyüklükte yassı taşlarla inşa edilmiştir. Odanın genişliği yaklaşık 110 cm'dir. O2 odasının kuzey ve doğu duvarları açığa çıkartılmıştır. 454x131 cm genişliğindedir. Odanın dolgusunda Geç Frig Dönemi'ne ait bir riton bulunmuştur. O3 odasının genişliği 110x90 cm'dir. Kuzeydoğu köşede taş döşemeli bir taban bulunmuştur. Seviye inme çalışmalarında Geç Frig Dönemi'ne ait başka bir yapıyla karşılaşılmıştır. O20 olarak adlandırılan bu yapının sadece kuzeydoğu köşesi korunagelmiştir. Bu odanın tabanında da küçük taş döşemeler tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda Geç Frig kültür katının 2 farklı evreyle temsil edildiği görülmüştür [Çınaroğlu-Çelik 2015:177-178]. Çanak Çömlek: 2006 yılında Frig kültür katında Geç Frig çağına ait amorf polikrom ve monokrom çanak çömlekler ele geçmiştir [Çınaroğlu-Çelik 2008:526]. 2007 yılında bulunan üzeri bezemeli yonca ağızlı testi, çift kulplu çömlek, iki adet makara, tek kulplu testi ve bir adet yonca ağızlı testinin yanı sıra etütlük değerde üzeri bezemeli kap parçaları amorf olarak ele geçmiştir [Çınaroğlu-Çelik 2009:96]. 2008 yılında Hitit maden atölyesinin devamını açığa çıkarmak için I. no'lu açmada yapılan çalışmalarda Frig kültür katında bulunan monokrom tek kulplu bir testi ile iki adet çift kulplu çömlek Frig yapı kalıntı izlerinin geç döneme ait olduğunu göstermektedir [Çınaroğlu-Çelik 2010:90-91]. 2009 yılında I. kültür katında ortaya çıkan mezarlarda bulunan iskeletlerin yanında çok sayıda boyalı Frig çanak çömlek parçaları, bir adet yonca ağızlı maşrapa ele geçirilmiştir [Çınaroğlu-Çelik 2011: 184]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: |
