|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Değirmentepe |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
650 m |
|
Bölge:
|
Doğu Anadolu |
|
İl:
|
Malatya |
|
İlçe:
|
Battalgazi |
|
Köy:
|
İmamlı |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
|
|
|
|
  |
|
| Yeri: Malatya il merkezinin yaklaşık 24 km kuzeydoğusunda; Battalgazi (Eski Malatya) İlçesi'nin kuzeydoğusunda; İmamlı Köyü ile Adagören Köyü'nü birleştiren stabilize yolun hemen kuzey yanındaydı. Fırat Nehri üzerinde kurulan Karakaya Baraj Gölü suları altında kalarak günümüzde tamamen yok olmuştur. Kodu P 50 / 7. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Fırat Nehri kıyısında (günümüzde; nehirden yaklaşık 40 m uzakta) yer alan höyüğün ilk yerleşmesi; nehrin kenarındaki doğal konglomeratik bir yükselti üzerinde konuşlanmıştı. Bu yükseltinin ilk yerleşme sırasında hemen nehir kenarında olduğu ve burada yerleşenlerin su ihtiyaçlarını Fırat'tan karşıladıkları sanılmaktadır. Höyük; su altında kalmadan önce; Fırat Nehri kıyısı düzleminden 12 m; güneyindeki yol seviyesinden 4.5 m yüksekliğinde; kuzey-güney yönünde 125 m; doğu-batı yönünde 200 m uzunluğunda; üstten bakıldığında kabaca "8" biçimli orta boyutlu bir tepeydi. Kuzey kesimi dik bir yamaçla Fırat Nehri yanındaki tarlalarda son bulmaktaydı. Güneyi ise hafif bir eğimle yola kadar devam etmekteydi. Kazı yapılmadan önce ekip biçme dışında höyükte insan elinden çıkma bir tahribatın olmadığı; buna karşılık Fırat Nehri'nin zaman zaman taşması sonucunda höyüğün gerçek boyutlarını yitirdiği anlaşılmaktadır. Höyük; Fırat kenarındaki verimli tarlalar ile kaplı dar bir kıyı ovasında yer almaktaydı. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Değirmentepe Höyüğü ilk kez Adagören (Kilisik) höyüğü olarak 1975'de Ü. Serdaroğlu ve ekibi tarafından Aşağı Fırat Yüzey Araştırmaları sırasında saptanmıştır. 1978'de başkanlığını U. Esin'in yaptığı kurtarma kazıları, İstanbul Üniversitesi Prehistorya Kürsüsü"nden bir ekiple, 1986 yılına kadar devam etmiştir. |
| Tabakalanma: Höyükte yapılan kazılarda 11 tabaka ortaya çıkarılmıştır. Bu tabakalarda Orta Çağ (Bizans, Son Roma Dönemi), Demir Çağı, İlk Tunç Çağı (Karaz), Kalkoltik Çağ buluntularına rastlanılmıştır. |
| Buluntular: Mimari: Höyüğün güneybatısında ve güneyinde konutlar, kuzeydoğusunda yuvarlak planlı küçük bir kale ve kalenin güneydoğusunda küp mezarlardan oluşan bir nekropol vardır. Kalenin güneyinde kerpiç döşeli bir alanda yer alan Demir Çağı'na ait mezarlık bulunmaktadır. Kerpiç döşemenin içine küçük çukurlar açılarak buralara küp mezarlar konulmuştur. Konutlar taş temelli, kerpiç duvarlı, dikdörtgen planlı ve bitişik düzenlidir. Bazılarının içinde kerpiç bölme duvarları, sekiler, tandır ve yuvarlak ocak yerleri vardır. Kalenin dörtgen planlı burçları bulunmaktadır. Höyüğün hemen hemen bütününe yayılan Geç Demir Çağı mimarisinin ana karakterini, taştan yapılmış kare ve dikdörtgen planlı konutlar oluşturmaktadır. Çanak Çömlek: Geç Hitit, Urartu ve Son Assur dönemleri çanak çömleğiyle karışık bir görünüm sunar. Höyüğün güneybatısında, Karaz kültürünü temsil eden çok sayıda kap parçası bulunmuştur. Obeid kültürünün Toroslar'ın kuzeyinde bulunan en iyi temsilcisi şimdilik Değirmentepe'dir. Obeyd kültürünün çanak çömleği genellikle yeşilimsi, bej, pembemsi, açık renkli kilden yapılmıştır. Ufak bir grup keramik ise kırmızı astarlı ve açkılıdır. Çok az sayıda Demir Çağı'na tarihlenen keramik parçası tespit edilmiştir. Sürtme Taş: Büyük yapı birimlerinin orta avlularında, özellikle bazı depo odalarında, günlük kullanım için pişmiş topraktan sürtme ve cilalı taştan, çakmak taşından yapılmış alet, araç-gereçler bulunmuştur. Maden: Değirmentepe'nin bazı büyük fırınları içinde ve yakınlarında bakır cürufu parçaları bulunmuştur. Yapılan incelemelerde bakırın 1200 dereceye yakın bir sıcaklıkta eritildiği anlaşılmıştır. Mühür/Mühür Baskısı: Çok sayıda sabun taşından damga mühür ve kil üstüne damga mühür baskıları bulunmuştur. Mühürlerin üstünde geometrik, şematik, bitki ve hayvan betimlemeleri bulunmaktadır. Ayrıca insan betimlemeleri de yer alır. Mühürlerin üstündeki betimlemeler çakmak taşından minik delici aletler ve kalemlerle kazınmıştır. Gerek damga mühürler ve gerekse kilden mühür baskılarının 3 bölümlü yapılar içinde en çok güneybatıdakinden bulunuşu, buranın toplum içinde ayrıcalıklı kişilere ait olduğu izlenimini vermektedir. Değirmentepe'de ki mühürlerin çokluğu bu dönemde yaşayanların yoğun olarak ticaret ile uğraştıklarına işaret etmektedir. İnsan Kalıntıları: Çocuklar genelde orta avluda, taban altında, ana toprağın içine açılmış çukurlara "hocker" biçiminde gömülmüşlerdir. Kanatlardaki bazı oda tabanlarının altına açılan çukurlara, duvar içindeki küçük nişlere, kaplar içine ölmüş bebekler bırakılmıştır. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Höyük'te yapılan kazılarda Ortaçağ'dan başlayan, Kalkolitik Çağ'a kadar devam eden 11 yapı katı tespit edilmiştir. Höyükte yerleşimin sürekli olması, höyüğün önemini göstermektedir. Höyük ticari bir merkez olma özelliğini taşımaktadır. |
