|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Eskiyapar |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
870 m |
|
Bölge:
|
Karadeniz |
|
İl:
|
Çorum |
|
İlçe:
|
Alaca |
|
Köy:
|
Eskiyapar |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Erken Frig Orta Frig Geç Frig |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Çorum il merkezinin güneyindeki Alaca İlçesi'nin 6 km batısında; Eskiyapar Köyü'nün bulunduğu yerdedir. 1983-84 yıllarında köy buradan taşınarak höyüğün üstü temizlenmiştir. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Yörenin büyük höyüklerinden birisidir. 13 m yüksekliğinde; 350 m çapındadır. Hüseyinabad Ovası'nda çevresi sulak bir alanda bulunmaktadır. 2010 yılında yeniden başlayan çalışmalarda ovadan yüksekliği 11-14 m, en yüksek noktasının kot değeri 960 m, çapı doğu-batı yönünde 280 m, kuzey-güney yönünde 320 m olarak ölçülmüştür [Sipahi 2012:515]. Eskiyapar Höyük, çevresindeki Alaca Höyük, Boğazköy ve Ortaköy gibi önemli Hitit merkezleri ile coğrafi yönden bütünlük sağlamakta olup üçünün ortasındaki bir kavşak noktasındadır [Sipahi 2012:1]. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 19. yüzyılın ilk yarısında Eskiyapar'dan bahsedenlerden biri W.J. Hamilton'dır. H.H. Von der Osten, Eskiyapar'ı "Altıyapan" olarak tanımlar. J.G.C. Anderson, 1903 yılındaki çalışmasında Eskiyapar'ı konu almıştır. Köyden iki mil taşının daha önce götürüldüğünü anlatır ve Eskiyapar'ı antik Karissa olarak lokalize etmek ister. J. Garstang'da 1926'daki yayınında bu çevreden bahsetmiştir [Sipahi 2012:515]. İlk olarak 1945 yılında E. Akurgal tarafından sondaj niteliğinde kazılmıştır. Daha sonra Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde müdürlük görevini yapan R. Temizer yönetiminde 1968 yılından itibaren 1982 yılına kadar bilimsel kazıya devam edilmiştir. 1991-1992 yılında; Çorum Müzesi adına İ. Ediz yönetiminde höyüğün kuzey kesiminde bir kazı daha yapılmıştır [Ediz 1994:109]. Son kazıda İTÇ tabakalarına inilmemiştir. 2010 yılında T. Sipahi yönetiminde yeni dönem kazıları başlamıştır. |
| Tabakalanma: E. Akurgal'ın yaptığı sondaj çalışmasında Eskiyapar'ın Pazarlı ve Alacahöyük'te temsil edilen medeniyetlere sahip olduğu vurgulanmıştır [Sipahi 2012:515]. Höyükte Bizans, Roma, Galat, Frig, Orta ve Son Tunç Çağı'na tarihlenen 4 tabaka saptanmıştır. Tepenin en büyük yerleşmesinin Hitit İmparatorluk ve Eski Hitit Dönemi'nde olduğu anlaşılmıştır. Alttaki 5 ve 6. tabakalar ise İlk Tunç Çağı'na tarihlenmektedir. 2010 yılında yeniden başlayan kazılarda Çorum Müzesi'nin yaptığı kazının alt seviyelerine inilmiş ve 6 mimari seviye tespit edilmiştir. Tarla seviyesine yakın noktada son Hitit mimari tabakası ortaya çıkarılmıştır. Tespit edilen Hitit kültür katındaki mimari tabakalar Eski Hitit ve Orta Hitit ağırlıklıdır. Orta Hitit tabakası Demir Çağı tarafından tahrip edilmiştir. En üst seviyede bir Roma mezarı kalıntısı ve çok zayıf Hellenistik Dönem döşeme ve temel izleri mevcuttur [Sipahi 2012: 517]. ÔA' açmasındaki 2010 sonuçlarına göre; Hitit çağında Hitit yerleşim katmanlarının kuzey kesiminde yoğunlaştığı; Demir Çağı'nda bugünküne göre daha küçük bir höyüğün var olduğu; Frig Devri yerleşmesinin höyük üzerinde ağırlıklı olarak güney, batı ve doğu kesimlere doğru yoğunlaştığı; bunların üzerine Hellenistik yapıların ve sonra gelen kültürlerin oturduğu; böylece Eskiyapar Höyük'ün günümüzdeki görüntüsüne ulaştığı anlaşılmıştır [Sipahi 2012:518]. |
| Buluntular: Mimari: Höyüğün tahrip edilmesi sonucunda kültür tabakası vermeyen karışık toprak içinde Geç Frig Dönemi ve Erken Hellenistik Dönem'e ait plan vermeyen duvarlar ortaya çıkartılmıştır. 0/6 plankaresinde Frig yapılarına ait iki evreli duvarlar bulunmuştur. 2010 yılında yeniden başlayan kazılarda Çorum Müzesi tarafından yapılan kazının alt seviyelerine inilmiş ve buraya ÔA' açması adı verilmiştir [Sipahi 2012:518]. 2011 yılında ÔA' açmasının güneyinde genişletme yapılmış, doğu kesiminde taş döşemeli büyük bir yapı kalıntısına ulaşılmıştır. Yapı Orta Hitit dönemine tarihlenmektedir. Bu 2. seviye yapıları Frig yapıları tarafından tahrip olmuştur [Sipahi 2012: 3-4]. 2013 yılı çalışmaları, A Açması'nın doğu kesiminde yoğunlaşmıştır. A Açması doğuya doğru genişletilmiş ve bu açmaya B Açması adı verilmiştir. Yapılan çalışmalarda Frig yerleşmesinin bu kesimde yoğunlaştığı anlaşılmıştır. Bu döneme ait kalıntılar, Orta Hitit A Yapısı'nı büyük ölçüde tahrip etmiştir. Frig Dönemi'ne ait kalıntılar ise günümüz köy evlerince tahrip edilmiştir. Ancak bazı yerlerde Frig yapılarına ait temel kalıntıları tespit edilebilmiştir. Bu kesimde, DÇ'ye ait en az üç mimari evre olduğu düşünülmektedir [http://www.ttk.gov.tr/templates/resimler/File/Kazilar/2013/14-2013_Eskiyapar.pdf, 2.7.2016, 16:21]. Çanak Çömlek: 2010 yılında kazı öncesi yapılan temizlik çalışmasında karışık şekilde Hitit, Frig ve Roma dönemi malzemesi ele geçmiştir [Sipahi 2012: 519]. 2013 yılı çalışmalarında, Frig Dönemi'ne ait pişmiş toprak bir riton, kült vazosu ve yonca ağızlı bir testi bulunmuştur [http://www.ttk.gov.tr/templates/resimler/File/Kazilar/2013/14-2013_Eskiyapar.pdf, 2.7.2016, 16:21]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: |
