|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Köşkerbaba |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
m |
|
Bölge:
|
Doğu Anadolu |
|
İl:
|
Malatya |
|
İlçe:
|
Battalgazi |
|
Köy:
|
Fırat |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
|
|
|
|
  |
|
| Yeri: Malatya il merkezinin yaklaşık 31 km kuzeydoğusunda; Battalgazi (eski Malatya) İlçesi'nin doğusunda; Fırat Köyü sınırları içinde; eski Malatya-Elazığ tren yolu köprüsünün 250 m güneybatısındaydı. Günümüzde Karakaya Baraj Gölü suları altında kalmıştır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Fırat Nehri'nden 100 m uzakta olan höyük; nehir yatağının hemen yanında alçak tepelerden oluşan bir sırtta; Fırat'ın eski bir terası üzerinde yer almaktaydı [Bilgi 1987a:189-190]. Höyüğün adı; söylentiye göre çok uzun boylu bir ayakkabıcı olan yatır Köşkerbaba ya da Göçkerbaba'dan gelmektedir. Abartılı uzunluğu ile dikkat çeken bu yatırın mezarı hemen höyüğün aşağısında yer almaktaydı. Eski köprünün yapımı sırasında höyüğün üstünde yapıların inşa edildiği ayrıca bir seviye düzeltmenin var olduğu böylece höyüğün en üst tabakasının büyük ölçüde tahrip edildiği saptanmıştır. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Höyükte kazılar 1978-85 yılları arasında yapılmıştır. Ö. Bilgi tarafından gerçekleştirilen kazılar 8 yıl sürmüştür. |
| Tabakalanma: Köşkerbaba'da şu tabakalar saptanmıştır: Osmanlı Dönemi Roma Dönemi Erken Demir Çağı Orta Demir Çağı İlk Tunç Çağı |
| Buluntular: Mimari: Urartuların, bu bölgeye kadar indikleri, gerek anayurtları olan Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki yazıtlardan, gerekse Elazığ bölgesindeki İzoli'de, hemen Fırat Nehri kenarında doğal bir kayaya işlenmiş bir yazıttan anlaşılmaktadır. Urartular, Geç Hititler ile ile ilişkilerini kolaylaştırmak için bir garnizon niteliğindeki Köşkerbaba yerleşmesini, Fırat Nehri'nin batı yakasında bir köprübaşı olarak kullanmış olmalıdırlar. Yapılan kazılar sırasında ortaya çıkarılan mimari yapıların birinde tamir evresinin var olduğu anlaşılmıştır. Bu da bölgenin bir süreliğine Geç Hititler tarafından geri alındığını göstermektedir. Ancak bir süre sonra Urartuların bölgeye tekrardan hakim oldukları anlaşılmaktadır. Urartuların bölgeden çekilmesinden sonra Geç Hititlerin, Köşkerbaba'da bir iskan kurmaya ihtiyaç duymadıkları anlaşılmaktadır. İlk Tunç Çağı kültür katında şiddetli bir yangın tabakasının bulunması, höyüğün bir yangın sonrası el değiştirdiğini göstermektedir. Höyükte büyük bir yapının taş temel seviyesinde kalıntıları ve bu kompleksin bir oda ve bu odanın açıldığı çok geniş bir salondan oluştuğu görülmektedir. Köşkerbaba'da, MÖ I. binyıla tarihlenen mimari kalıntılar gün ışığına çıkartılmıştır. Bu yapıların günümüzde tahrip olduğu görülmektedir. Höyükte Orta Demir Çağı'ndan (Urartu) kalma bulgular mevcuttur. Ortak malzeme olarak temellerde taş kullanılmıştır. Çanak Çömlek: Bölgenin yerel özelliklerini yansıtan yonca ağızlı testiler, matara tipli kaplar, açkılı kulp biçiminde ayaklara sahip derin çanaklar ve akıtacaklı ya da akıtacaksız, boyunlu ya da boyunsuz, çift kulplu iri çömlekler yoğun olarak bulunmaktadır. Bunlar nadir de olsa boya ile bezenmiştir. Urartu yapılarında ithal keramik örneklerine de rastlanılmıştır. Bunlar arasında ağız kenarları içlerinde boya ile işlenmiş, içleri taralı üçgenler içeren çanak parçaları vardır. Doğu Anadolu'dan, yine boya işlenmiş tekerlek ve tek merkezli daire motifleri içeren parça, Orta Anadolu'dan ve günümüzde ağzı ile kulbu kayıp, kırmızı renkli gruplar halindeki yatay çizgilerle bezenmiş 2 kulplu halka dipli testi, Batı Anadolu'dan ya da Kıbrıs'tan gelmiş olmalıdır. Kayıp çanak çömleğin uzantısı Erken Demir Çağı'na kadar uzanmaktadır. Ayrıca Urartu saray keramiği olarak bilinen "Bianili" keramik özelliğini yansıtan keramiklerde tespit edilmiştir. Köşkerbaba'da, III. yapı katında, 13 adet matara biçimli kap bulunmuştur. Bu tabaka MÖ I. binyıla tarihlenir. Kazılar sırasında ortaya çıkarılan büyük depo odasında, 4 sıra halinde toplanan 22 adet değişik büyüklükte in situ küp ve iri çanaklar ele geçirilmiştir. Küçük depo odasında ise, eşik taşlı girişin iki tarafına yerleştirilmiş birer küp de buluntular arasındadır. Sürtme Taş: Birinci ve üçüncü yapı katına ait olan az sayıdaki kesiciler bej renkli çakmak taşı kesicilerdir. Maden: Urartu döneminin küçük buluntuları arasındaki demir bir hançer, çok sayıda balık ağı ağırlıkları yer almaktadır. Takı: Takı olarak zengin olmayan höyükte, akikten bir kolye tanesi, koyun parmak kemiklerinden oluşturulmuş bir kolye ele geçmiştir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Köşkerbaba'da yaşamış insanların ölü gömme gelenekleri hakkındaki örnekler, yalnızca İlk Tunç Çağı III'ün, I ve III. mimari tabakalarında tespit edilebilmiştir. I. tabaka örneğinde bir bebeğin polikrom bezekli bir çömleğe konularak intramural olarak; III. mimari tabakada ise genç bir insanın bir küp içine konularak extramural olarak gömülmüş olduğu ilginç örnekler görülmüştür. Keramik bulgular, buranın Erken ve Orta Demir Çağı'nda (Urartu Dönemi) yerleşme gördüğünü göstermektedir. |
