|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Lidar Höyük |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
448 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Şanlıurfa |
|
İlçe:
|
Bozova |
|
Köy:
|
Dikili |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
|
|
|
|
  |
|
| . |
| Yeri: Şanlıurfa il merkezinin kuzeybatısında; Bozova İlçesi'nin 23 km kuzeyinde; Atatürk Barajı göl suları altında kalmadan önce yer alan Lidar Köyü'nün kısmen güneybatısında kısmen altında uzanmaktaydı [Hauptmann 1987:250]. Günümüz adı olasılıkla Bizans Dönemi yazılı belgelerinde adı geçen Kale Ltar'dan gelmektedir. Höyük; Dikili adıyla da tanımlanmaktadır. Kodu T 51/ 40. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Fırat doğu kıyısında yer alan ilk sekinin üzerinde; 25-30 m yüksekliğinde 200x240 m boyutlarında dik yamaçları olan bir tepeydi. Höyük; kuzeydoğu ve güneybatısındaki terasları ile geç devirlerde oldukça büyük; yaklaşık 650 m çapında bir yerleşmeyi bünyesinde barındırıyordu. Koni biçimli tepenin üstündeki düzlüğün bile 100x110 m boyutlarında olduğu belirtilmekteydi. Ticaret/kervan yolları üzerinde; tam karşısında bulunan Gritille; güneydoğusundaki Samsat ile Fırat Nehri'nin aşıldığı bir geçitbaşı görevini gördüğü; bu yüzden de yörenin büyük ve önemli yerleşme yerlerinden biri olduğu anlaşılmaktadır. Tepenin biçiminden bir tarihte tepenin Fırat taşkını ile kısmen kesildiği anlaşılmaktadır. Su altında kalmadan önce tepenin terasındaki çağdaş Lidar Köyü buradaki höyükleşmeyi devam ettirmekteydi. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Lidar Höyük, 1977 yılında Aşağı Fırat Havzası Projesi'nde saptanmıştır. 1979 yılından itibaren Atatürk Barajı göl suları altında kaldığı döneme (1987 yılına) kadar İstanbul Alman Arkeoloji Enstitüsü ve Heidelberg Üniversitesi adına H. Hauptmann başkanlığında kazılmıştır. 9 sezon süren bu kazı daha çok üst tabakaların aydınlatılmasına yönelik olmuştur. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Yüzey araştırmalarında Kalkolitik Çağ, İlk Tunç Çağı, Orta-Son Tunç Çağı, MÖ 2. binyıl, Demir Çağı, Klasik Çağ ve Klasik Çağ sonrasına ait buluntular elde edilmiştir [Özdoğan 1977:162-163]. Bununla birlikte H. Hauptmann'ın raporlarına göre, yerleşmenin kuzey bölümünde açılan basamaklı açmada İlk Tunç Çağı'nın ortalarından Ortaçağ'a 13. yüzyıla kadar uzanan yaklaşık 30 m civarında kesintisiz bir tabakalanmaya rastlanmıştır [Mellink 1987:8; Hauptmann 2004:108]. Yüzeyden toplanan malzeme ise yerleşmenin, Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ'a kadar uzandığına işaret eder Yerleşmede bir boşluk görülen Erken Demir Çağı'na geçiş kesintisiz gerçekleşmiştir. Bu dönemde yerleşme, bir köy görünümündedir [Hauptmann 2004:108]. Pers Dönemi ile birlikte ise yeniden oturumlar görülmeye başlar [Mellink 1987:8]. Lidar Höyük, İlk Tunç Çağı ortalarından Ortaçağ'a 13. yüzyıla kadar aralıksız yerleşim görmüştür [Hauptmann 2004:108]. |
| Buluntular: Mimari: Höyüğün üstünde, 6a-d katlarında Pers Dönemi'ne ait sokaklar ve oturma birimleri yer almaktadır. Çanak Çömlek: Yukarı Fırat'ın Erken Demir Çağı'nın başlarında tanınmış yivli kapları burada da ele geçmiştir [Hauptmann 2004:108]. Devetüyü renkli omurgalı çanaklar ve yonca ağızlı testiler de Demir Çağı seramikleri olarak saptanmıştır. MÖ 6. yüzyıla ait çanak çömleklerde, yoğun bir şekilde yerel özellikler ağır basmaktadır. Figürin: Pişmiş toprak, Pers atlı figürleri ele geçmiştir. Kabartma: Astarte rölyefleri vardır. Maden: Üçgen biçimli Pers fibulaları, Lidar Demir Çağı için tipik buluntulardır [Mellink 1985:554-555]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Bölgenin en büyük ve en önemli höyüklerinden biri olan Lidar'da, Son Kalkolitik Çağ'dan itibaren yerleşme olduğu anlaşılmaktadır. Lidar Höyük asıl önemini, İlk Tunç Çağı ve özellikle MÖ 2. binyılda kazanmaya başamıştır. Öte yandan Lidar Höyük'ün Demir Çağı ile ilgili değerlendirme yapmak olanaksızdır. Klasik Çağ'da gelişip büyüyen bu yerleşmenin, Roma Dönemi'nde Samsat'ın karşısında kurulduğu bilinen Seleucia kentinin olması gerekmektedir. Söz konusu kentin bir süre sonra Samsat'a bağlandığı bilinmektedir. Yüzey buluntularına göre Lidar, Ortaçağ'da önemini yitirmiş; yerleşme ya küçülmüş ya da bugünkü köy gibi höyük alanının dışına taşınmıştır [Özdoğan 1977:163]. |
