|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Menekşe Çatağı |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
7 m |
|
Bölge:
|
Marmara |
|
İl:
|
Tekirdağ |
|
İlçe:
|
Merkez |
|
Köy:
|
Gazioğlu |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Erken Demir Çağı |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Tekirdağ il merkezinin 12 km doğusunda; Tekirdağ-İstanbul karayolunun 50 m güneyinde; Marmara Denizi kıyısındaki kayalık taraçaların üzerinde; Menekşe Deresi'nin her iki yanındadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Menekşe Deresi'nin her iki yanında yer alan yayvan biçimli tepeler; doğu ve batı olarak isimlendirilir. Doğu ve Batı höyüklerinin bulunduğu kesimde Marmara kıyısı 10 m yüksekliğinde kumtaşı kayalarından meydana gelmiş bir yalıyar oluşturmaktadır. Yalıyarın altında küçük kumsallar vardır. Höyük yakınlarında iki tatlı su kaynağı bulunur. Batı höyük 100x60x3 m boyutlarındadır. Doğu höyüğün olduğu kısımda iki yükselti vardır. Biri derenin hemen doğusunda 60 m çapında 2 m yüksekliğindedir. Diğeri derenin 200 m doğusunda yayvan bir yükseltidir. Doğu yerleşmesinin bir kısmı Marmara Denizi tarafından kesilmiştir. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Menekşe Çatağı ilk olarak 1960'lı yıllarda M.A. Işın'ın haberdar etmesi ile İstanbul Üniversitesi, Prehistorya Anabilim Dalı tarafından yapılan günlük geziler sırasında belgelenmiştir. 1993 yılında şu anda Tekirdağ Müzesi müdürü olan M.A. Işın ile İstanbul Üniversitesi Prehistorya Anabilim Dalı öğretim elemanlarından A. Erim-Özdoğan'ın bilimsel başkanlığında ve M. Özdoğan'ın bilimel danışmanlığında kazılara başlanmıştır. 1993 yılında Tekirdağ Müze Müdürü M.A. Işın ile Troya kültürlerinin Trakya kıyı bölgesindeki etkisini incelemek için bir kurtarma kazısına başlanmış, tepede İlk Tunç Çağı'nın altında Toptepe kültürüne ait daha eski bir katmanın bulunduğu ortaya çıkarılmıştır ve çalışmalar 1994 yılında da devam ettirilmiştir. Günümüzde de sürdürülen kazılar, 1995 yılından itibaren A. Erim-Özdoğan ile Tekirdağ Müzesi'nin ortak çalışması olarak gerçekleştirilmektedir [Özdoğan 1999:13]. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Menekşe Çatağı Batı yerleşmesinde, en üst tabaka Hellenistik Dönem'e (MÖ 306-280) tarihlenmiştir. Yerel Trakya özellikleri ile birlikte Anadolu etkilerinin de görüldüğü İTÇ I-II ve Toptepe Kültürü'nün görüldüğü, Kırklareli/Aşağı Pınar 3. tabaka ile çağdaş Orta Kalkolitik Çağ'ın varlığı kanıtlanmıştır. Tepedeki kesin dağılımı henüz saptanamayan, MÖ 2. binyıl ve Demir Çağ'a ait yerleşmelere ait kanıtlar da ele geçmiştir. 2001 yılında Doğu Çatak'da yoğunlaştırılan çalışmalar sonucunda 4 tabaka belirlenmiştir: 1. Hellenistik Dönem'e ait çukurlar ve adak çukurları 2. İlk Demir Çağı'na ait en üst evre 3. Çukur barınakların olduğu evre 4. Dörtgen planlı kerpiç yapılar evresi |
| Buluntular: Mimari: Doğu Çatak 2001 yılı kazılarında, Erken Demir Çağı'na ait en üst evrede hiçbiri sağlam olmayan değişik boyutlarda ocak ve fırınların yer aldığı görülmüştür [Özdoğan (A)-Işın 2003:379, res. 5]. Fırınlardan sadece bir tanesinin boyutları elde edilebilmiş ve 3x2 m olarak ölçülmüştür. Doğu Çatak 2002 yılı kazılarında, 39M açmasında 2.52 m derinliğinde, üstte 3.5 m'ye kadar genişleyen, en dipte 2.9 m çapında büyük bir çöp çukuruna rastlanmıştır [Özdoğan (A) et al. 2004:422]. Çanak Çömlek: Doğu Çatak 2002 yılı kazılarında, 39M açmasında çok az sayıda Erken Demir Çağı çanak parçasına rastlanmıştır [Özdoğan (A) et al. 2004: 422]. 40M açmasında Erken Demir Çağı'na ait belirgin iki çukur vardır. Bu çukurlarda tipik buckel kulplu ve bezemeli Erken Demir Çağı kap parçası ve Klasik Dönem'e ait kırmızı figürlü bir kap parçası bulunmuştur [Özdoğan (A) et al. 2004: 424, çizim 1, 2]. 40N açmasının güney kesiminde de yer yer Erken Demir Çağı çanakları ortaya çıkmıştır [Özdoğan (A) et al. 2004:425]. Maden: Doğu Çatak 2002 yılı kazılarında, 40N açmasının güney kesimde Aşağı Pınar Erken Demir Çağı çukurlarından tanınan üzeri bezekli tunç bir bilezik parçası bulunmuştur [Özdoğan (A) et al. 2004:425, res. 12]. Takı: Doğu Çatak 2002 yılı kazılarında, 39M açmasında Erken Demir Çağı'na ait, kolye yapılmak üzere toplanmış 26 tane beyaz Cerastoderma glaucum cinsi kavkıdan oluşan topluluk, kese ya da sepet gibi bir muhafaza içinde bulunmuştur. Bunların 16 tanesi delinmiştir [Özdoğan (A) et al. 2004:422, res. 8]. Heykel: Doğu Çatak 2002 yılı kazılarında, 39M açmasında, benzerleri Erken Demir Çağı mezarlarında bulunan bir heykelcik ele geçmiştir [Özdoğan (A) et al. 2004:422, res. 9]. Küt kafalı, tepesi hafifçe içe bastırılarak çukurlaştırılmış ve kafası öne doğru hafifçe eğilmiştir. Yüzde gözler ve burun çıkıntısı belli belirsizdir. Boyun hafifçe bastırılarak belirginleştirilmiş ve iki yana açık kısa küt sivri bitimli kollar oluşturulmuştur. Küçük baskı yuvarlaklardan oluşan bantlar göğüs ve sırttan çapraz dolanarak oluşturulmuş bezemeye sahiptir. Boyunda da bir sıra kolye şeklinde dizilidir. Mezar: Doğu Çatak 2001 yılı kazılarında, Erken Demir Çağı'na ait en üst evredeki fırınlardan bir tanesinin üç kere sıvanmış tabanının içine, daha sonra 0.85-0.9 m çapında bir çukur açılarak gömü yapılmıştır [Özdoğan (A)-Işın 2003:379, res. 3]. İlk gömünün genç erişkin bir bireye, sonrakinin ise yaşlı bir bireye ait olduğu tahmin edilmiştir. Diğer: Doğu Çatak 2001 yılı kazılarında, Erken Demir Çağı'na ait en üst evrede, 39L açmasında ağırşaklar bulunmuş, sayı olarak fazla olmalarından dolayı yün eğirme işi ile ilgili bir uğraşıya işaret ettiği belirtilmiştir [Özdoğan (A)-Işın 2003:379]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: 2000 yılına kadar ağırlıklı olarak Batı Çatak'ta sürdürülen kazılar Orta Kalkolitik, İTÇ I-II ve Hellenistik Dönem'in yanı sıra, 2. binyıl sonları ve Erken Demir Çağı'nın varlığını ortaya koymuştur [Özdoğan (A) et al. 2004:412]. Genellikle adak eşyası olarak kullanılan Buckel ve Pseniçevo tipi birkaç tane kap parçası buradaki Erken Demir Çağı'nın yerleşme ve/veya adak yeri/kutsal alan gibi bir işlevi olup olmadığı gibi sorunları gündeme getirmiştir. 2001 yılı kazıları bonunda Menekşe Çatağı'nın Marmara'nın kuzey sahilinde yer alan, Erken Demir Çağı için bilgi veren tek yerleşme özelliğiyle önem kazandığı sonucuna varılmıştır [Özdoğan (A)-Işın 2003: 383]. 2002 yılı Doğu Çatak Kazısında Erken Demir Çağı'na ait yerleşmenin tahmin edilenden daha uzun bir süre varlığını sürdürdüğü anlaşılmıştır. 2002 yılı atölye çalışmalarında, Menekşe Çatağı'nda uzun boyunlu çömleklerin azlığı belirlenmiş, çömleklerin kulpları olmadığı ve bazen de memecikli oldukları görülmüştür [Özdoğan (A) et al. 2004:427, çizim 3]. |
