|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Sos Höyük |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
1760 m |
|
Bölge:
|
Doğu Anadolu |
|
İl:
|
Erzurum |
|
İlçe:
|
Pasinler |
|
Köy:
|
Yiğittaşı |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Geç Demir Çağı Erken Demir Çağı |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Erzurum il merkezinin 24 km kuzeydoğusunda; Pasinler İlçesi'nin 13 km batısındadır. İlçeyi kente bağlayan ana yolun hemen kuzeyinde (500 m) Sos Köyü'nün olduğu yerdedir. Bu asfalt yoldan köye stabilize bir yolla çok kolay ulaşılmaktadır. Köyün yeni adı Yiğittaşı'dır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Höyük; günümüz Yiğittaşı (Sosköy) Köyü'nün altında; Aras Nehri'nin suladığı Pasinler Ovası'nda bulunmaktadır. Bu nehrin kollarından biri olan Çökender adlı dere höyüğün hemen kuzeyinden geçmektedir [Sagona et al. 1995:şek.3]. Yerleşmenin merkezindeki oval biçimli höyük yaklaşık 1.2 hektar büyüklüğündedir. Çevresindeki terasları ile birlikte 150x270 m boyutlarına ulaşmaktadır. Altındaki doğal yükselti ile beraber ova tabanından yaklaşık 20 m yüksekliktedir. Yerleşimin kesin büyüklüğünün ancak sondajlarla saptanabileceğine dikkat çekilmektedir. Merkez tepenin kuzey kesimi dışındaki çevresi köy evleri ile kaplıdır. Kuzey kesimindeki yamacın; yumuşak bir eğimle dereye kadar ulaşmasına karşıt diğer yamaçları toprak çekilmesi ve erozyonla tahrip olmuştur. Batısında 8 m yüksekliğinde kesit vardır. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Höyükte ilk kazı Atatürk Üniversitesi tarafından gerçekleştirilmiştir. Daha sonra Antonio Sagona 1994 yılında kazı çalışmalarına başlamış olup bu kazılar günümüzde de devam etmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Yapılan kazılar sonucunda ve14C tarihlerinin de yardımıyla [Sagona 2000:şek.3'deki tablo] tabakalanma şu şekildedir: I. tabaka: Ortaçağ (MS 1110-1300) II. tabaka: Demir Çağı-Akhamenid sonrası (MÖ 1000-200) III. tabaka: Son Tunç Çağı (MÖ 1500-1.000) IV. tabaka: Orta Tunç Çağı (MÖ 2200-1500) V b-d yapı katları: İlk Tunç Çağı I-III. evreler (MÖ 3000-2000) V a yapı katı: Son Kalkolitik Çağ'a şimdilik tarihlenmiştir (MÖ 3500-3000) Kazı başkanı, kazı sonuçları geliştikçe tabakalanmayı ve tarihlemeyi değiştirmektedir. |
| Buluntular: Sos Höyük, Demir Çağı'nın başlangıcı ile birlikte daha iyi bilinen bir kültürel çevre içerisinde yeniden doğmuştur. Sos Höyük yerleşmesinde uzun bir boşluk yaşanmıştır. Bu boşluk yaklaşık olarak 1300 yıl sonra (MS 1100-1300) Ortaçağ yerleşimi ile kırılmıştır. Yapılan kazılar sırasında, bazalt sürtme taşları, yontulmuş obsidiyen aletler, ahşap aletler, dövme taşları, küpeler, tokalar ele geçirilmiştir. Sos Höyük'te Demir Çağı L16, M15 açmalarında Erken Demir Çağı'na ait bulgularla ortaya çıkmıştır. Höyükte 1996 yılında J14 açmasında da Erken Demir Çağı'na ait çanak çömlek parçaları bulunmuştur. L16'da yapılan kazılarda doğuya doğru uzanan bir oda tabanı ve bu taban üzerinde bir yangın tabakası bulunmuş, bu tabakada alınan 14C tahlilleri (MÖ 1220-800) Demir Çağı'nı göstermektedir. M15 d açmasından alınana 14C ölçümleri (MÖ 1500-1135) tarihlerini vermektedir. Buradaki ocaklarda ve çevresinde çok sayıda çanak çömlek parçaları bulunmuştur. Bu da Sos Höyüğün Demir Çağı'nda bir endüstri merkezi olduğunu göstermektedir. Ocakların çanak çömlek yapımı için veya kiremit üretmek için kullanıldığı düşünülmektedir. Yine bu açmadan alınan toprak verilerinden alkalinin olduğu anlaşılmıştır. Bu veriden de anlaşılacağı gibi ocaklarda yakıt olarak tezeğin (hayvansal yakacak) kullanıldığı anlaşılmıştır. Höyükte, Demir Çağı buluntularından fibula, bilezik, yüzük ve kemik iğneler ele geçmiştir. Çanak Çömlek: Sos Höyükte bulunan keskin omuzlu, derin çanaklar, geniş ağızlı çömlekler ve üçlü dikey akıtacaklı bir kap, Erken Demir Çağı çanak çömlek repertuarını verir. Çanak çömlekler çoğunlukla koyu yüzlü, bazen kırmızımsı-kahverengi astarlı, iyi açkılanmış mallardır. Keskin omurgalı, grimsi kahverengi astarlı ve iyi açkılanmış örnekler de Erken Demir Çağı'nın çanak çömleğini temsil etmektedir. Ayrıca polikrom boyalı tüm bir kabın gövdesine ait seramik de bulunmuştur. Bu seramiğin gövdesi dikey dalgalı ve hemen iki yanında ikişer dikey paralel bant motifleriyle bezelidir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Sos Höyük'te yapılan kazılar burada birçok mimari yapının yanında küçük buluntularında ortaya çıkmasını sağlamıştır. Tabakalardan birçok dönemde yerleşme gördüğü anlaşılmaktadır. Bulunan verilerden anlaşılacağı üzere höyük, Demir Çağı'nda da yerleşme görmüştür. |
