|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Tülintepe |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
830 m |
|
Bölge:
|
Doğu Anadolu |
|
İl:
|
Elazığ |
|
İlçe:
|
Merkez |
|
Köy:
|
|
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
|
|
|
|
  |
|
| Yeri: Keban Baraj Gölü suları altından kalmadan önce; Elazığ İli'nin yaklaşık 21 km doğusunda; eski Elazığ-Bingöl demir ve karayollarının arasında ve hemen kenarında yer almaktaydı. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Tülintepe; Altınova'da Keban Baraj Gölü suları altında kalmış olan beş büyük höyükten biridir. Elazığ-Bingöl demir ve karayollarının su altında kalacak olması nedeniyle; güzergahının değiştirilmesi gerektiğinde; yeni döşenecek demiryolunun ovadan yükseltilmesi için; tren hattının hemen yakınında yer alan Tülintepe'nin toprağı kullanılmış; bu nedenle höyüğün üst katları buldozerlerle kaldırılarak; tahrip edilmiştir. Böylelikle üst tabakaları tamamen ortadan kaldırılan höyük 200x250 m'ye ulaşan boyutları ile ve tahrip olmadan önceki 16.60 m'lik yüksekliğiyle büyükçe bir höyüktür. Höyük toprağının yüzeyden 5-6 m derinde; kısmen su altında devam ettiği; jeofizik araştırmalarıyla saptanmıştır [Esin-Arsebük 1974b:137;139]. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Doğu Anadolu Bölgesi'nde yüzey araştırması yapan pek çok bilim adamının ilgisini çekmiş, Kökten, Meriggi, Burney, Whallon, Kantman gibi araştırmacılar tepede yüzey toplaması yapmışlardır. Bunlar arasında tepenin yok edilmeden durumunu gösteren fotoğrafı Meriggi tarafından yayınlanmıştır. ODTÜ'nün Keban Projesi çerçevesinde, başkanlığını İstanbul Üniversitesi Prehistorya kürsüsünün yaptığı, 1971 yılında U. Esin ve G. Arsebük başkanlığında kazı ekibi tarafından 1971-74 yılları arasında kurtarma kazısı yapılmıştır. Kazıya göl sularının yükselmesi nedeniyle1974 yılında son verilmiştir. |
| Tabakalanma: Kalkolitik Çağ, Son Tunç Çağı, Orta Tunç Çağı, İlk Tunç Çağı, Demir Çağ, Ortaçağ ve Osmanlı Dönemi yerleşmeleri kazı ve yüzey araştırması sırasında elde edilen çanak çömleklerle belirlenmiştir. Kazıyı gerçekleştirenler, İTÇ için tabaka tablolarında Amik Ovası G-H evreleri ile çağdaş, İTÇ I-II. evre bulgularının varlığını belirtmektedir [Esin-Arsebük 1982:121'deki tablo]. |
| Buluntular: Mimari: Tülintepe'de İlk Tunç Çağı'na ait yapı katları Kalkolitik Çağ yapı katlarının içerisinde yer almaktadır. Bu yapı katları güneyde taştan örülmüş bir kuyu, ona bitişik dörtgen planlı taş temelli yapı katları ve höyüğün kuzeyinde kısmen şevli bir sur duvarına ait taş temeller mevcuttur. Bu döneme ait yapılar taş temelsiz ve 1 veya 2 odalı olup konutlardan oluşan mahalleler ayrık düzendir. Höyükte yapı birimleri, bazı kesimlerde yoğunlaşarak mahalleleri meydana getirmiştir. Aralarda sokaklar, avlular ve açık alanlar mevcuttur. Ele geçen kerpiç yapı kalıntıları, dörtgen planlı ve iki odalı evlerin yanında çok odalı evler çoğunluktadır. Çanak Çömlek: Tülintepe'de Urartu'ya özgü kaba ağız kenarı, yivli, el yapımı kırmızı, pembe astarlı çanak çömleğe rastlanmıştır. Tülintepe'deki MÖ 3. bine ait İlk Tunç Çağı I ve II buluntuları Karaz kültürüne aittir. Çoğunluğu el yapımı olup siyah, kahve, gri ve alacalı renkli astarlı Karaz malları parlak açkılıdır. Son Kalkolitik Çağa ait tabakada ise, saman yüzlü parçalar ve torna işi ince yapım parçalara rastlanmıştır. Tülintepe Höyüğü'nde yapılan kazılar sonucunda, kuzey terasta Ortaçağ, Demir Çağı, Son ve Orta Tunç Çağı'na ait çoğu çanak çömlekten oluşan buluntular ele geçmiştir. Urartu'ya has kaba, ağız kenarı yivli, el yapımı, kırmızı, kahve, siyah astarlı monokrom mallar bulunmuştur. Sürme Taş: Öğütme aletleri, yontma taş tekniği ile yapılmış çakmaktaşından ve obsidiyenden aletler yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Burada bir dilgi endüstrisi egemendir. Aletlerin bazıları minik deliciler, boncuklar ve çengellerdir. Maden: Tülintepe'de bulunan İlk Kalkolitik, Halaf-Obeyd geçiş evresine ait tabakalarda bulunan bakır cürufları Tülintepe'de ergitme tekniğinin daha MÖ 6. binin sonundan itibaren bilindiğini göstermektedir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: İlk Kalkolitik'ten itibaren, MÖ 6-4. binyıllarda, Halaf ve Obeyd kültürleri etkisinde bir köy yaşamını sergileyen Tülintepe, büyük olasılıkla bir surla çevrildiği İlk Tunç Çağı Karaz Kültürü yerleşmeleri sırasında kentleşme sürecine girmiştir. MÖ 3. binyıla ait İlk Tunç Çağı (Karaz Kültürü) verileri hemen hemen tümüyle yok edildiği için bu konuda ayrıntılı bir bilgi bulunmamaktadır. Tülintepe, MÖ II. binyıl Hitit ve MÖ I. binyıl Demir Çağı Urartu kültürlerine ait buluntuların azlığı nedeniyle, bu dönemler için de fazla bir bilgi vermemektedir. Ancak Tülintepe'nin bu dönemlerde de yoğun yerleşmelere sahne olduğu açıktır. |
