|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
 |
Ioannes Prodromos Hebdomon Kilisesi |
|
|
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
|
|
|
Türü:
|
Kilise / Martyrion |
|
Plan Tipi:
|
Merkezi Plan |
|
Yapım Tarihi:
|
6. yy |
|
Evre:
|
Erken |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Araştırma Kazı |
|
Rakım:
|
23 |
|
|
|
|
Bölge:
|
Marmara |
|
İl:
|
İstanbul |
|
İlçe:
|
Bakırköy |
|
Köy:
|
Yenimahalle |
|
Antik Adı:
|
Hebdomon |
|
|
|
  |
|
| Yeri: İstanbul İli, Bakırköy İlçesi'nde, Yenimahalle'de, Çırpıcı Deresi'nin batısında, askeri mahkeme binasının güneybatısındadır. Kilisenin bulunduğu yerde şimdi SSK Doğum Evi ve Çocuk Hastanesi bulunmaktadır. Günümüzde yapıdan hiçbir iz kalmamıştır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Hebdomon, Trakya'daki kraliyet ordularının talim yeriydi. Saray halkı; askeri kutlamalar, zaferden dönen imparatoru karşılamak, kilise törenleri veya yazın iyi havalardan yararlanmak için sık sık Hebdomon'a gelirdi. Bölgede Hagios Ioannes Prodromos Kilisesi'nden başka, Hagios Ioannes Theologos'a adanmış bir diğer kilise, kraliyet ordularının ve sarayın ihtiyacını karşılayan Fildamı Sarnıcı ve batısındaki 3 küçük sarnıç, deniz kenarında Osmanlı Dönemi'nde barutluk olarak kullanılan yerde bir kapalı sarnıç ile Magnaure ve Jucundiane Sarayları, Theodosienler Kışlası, nekropol ve bazı martyrlere adanmış kiliseler vardı. |
| Araştırma ve Kazı: 1. Dünya Savaşı yıllarında, İstanbul'un işgali döneminde Bakırköy'ün civarına yerleşmiş olan Fransız Askeri Birliği emriyle 1921-23 yılları arasında Th. Macridy başkanlığında bir kazı yapılmıştır [Macridy 1938-39:86Ğ187]. Yapı 1959 yılında yıkılarak tamamen ortadan kalkmıştır. |
| Tanım: Mimari Evreler: Yapının Hagios Ioannes Theologos Kilisesi'nden daha sonra, I. Theodosius döneminde, azizin İstanbul'a 391 yılında getirilen başının saklanması amacıyla bazilikal planlı bir yapı olarak yapıldığı sanılmaktadır. Yapı Iustinianus (527 Ğ 565) döneminde merkezi planlı olarak baştan yapılmıştır. I. Basileos zamanında (867 Ğ 886) tekrar harabe haline gelen yapının Hagios Ioannes Theologos Kilisesi ile birlikte 872 yılında kapsamlı bir tamir geçirdiği bilinmektedir. Mimari Özellikler: Merkezi planlı bir yapıdır. Kazıda ortaya çıkarılan kalıntılarından orta kısmının sekizgen planlı olduğu ve bir tarafında apsisi bulunduğu anlaşılmaktadır. Sekizgenin, apsisin bulunduğu kenar dışında kalan bütün kenarlarında birer yarım daire niş, eksedra veya dörtgen hücre ile genişletildiği anlaşılmaktadır [Mathews 1976:140, res. 14.1-14.5]. Bezeme Özellikleri: Yapılan kazılarda 3.5 m kenarlı kare bir pano döşeme mozaiği bulunmuştur. Mozaiğin ortasında bir daire madalyon ve bunun etrafına dizili, merkezleri aynı daire üzerinde olan birbirine eşit boyda sekiz daha küçük daire bulunmaktadır. Bu dokuz madalyon, yekpare taştan bir şeritle birbirine bağlanmıştır. Fakat şerit alttan ve üstten geçerek tam bir örgü motifi oluşturmaz. Sadece yan yana gelmiş ve birbirine kaynaşmış dairelerden ibarettir. Döşeme günümüze gelmemiştir ve yayınlarda da ayrıntılı bilgi verilmemektedir, bu nedenle teknik ve malzeme hakkındaki bilgi son derece kısıtlıdır. Döşemeye hakim renk beyazdır. Yekpare mermer şeritler beyaz, yuvarlak levhaların yeşil breş olduğu sanılmaktadır [Demangel 1945:22-25, lev. 5-6; Demiriz 2002:68-72]. |
| Buluntular: Mimari Plastik: Kazılarda Prokonnesos mermerinden sütun başlıkları, sütun ve friz parçaları bulunmuştur ve bu parçalar günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nde sergilenmektedir (Korinth başlık, env. no. 3908; İonik impost, env. no. 3969; haçlı başlık, env. no. 3971, İonik impost, env. no. 3970; mermer levha, env. no. 3967; sütun gövdesi, env. no. 3968; korkuluk levhası parçası) [Demangel 1945:25-29, res. 10-17]. |
| Yorum: Yenimahalle'de evler arasında bulunan yarım daire planlı, 1.5 m yüksekliğindeki apsis kalıntısı kazılardan önce H. Glück tarafından Hagios Ioannes Theologos Kilisesi'nin apsisi, J.B. Thibaut tarafından da Hagia Theodota Martyrionu olarak kabul ediliyordu [Thibaut 1922:39]. Kazılardan sonra Macridy, restitüsyon planında binayı bir tarafında apsisi bulunan tam bir sekizgen olarak göstermiştir. R. Demangel'in planında ise sadece kazıda meydana çıkan bölümler gösterilmiş, eksik bölümlerin tamamlanması ise denenmemiştir. Kazıda ortaya çıkan döşeme, apsisin solunda ve eğer yapı tam sekizgen kabul edilirse de martyrionun dışında kalmaktadır. Eğer bu kısımda dışa taşkın bir hücre bulunduğu kabul edilirse, bu sefer de panonun kenarları yapının yönüne uymamaktadır. Macridy'ye göre I. Basileos döneminde tamirler yapılırken bu kilise, hemen yanında olduğu tahmin edilen Hagios Ioannes Theologos Kilisesi ile birleştirilmiştir. Bu durum kabul edilirse mozaik döşeme basilikal planda olan Hagios Ioannes Theologos Kilisesi'nin bir bölümünü süslemiş olabilir. Demangel döşemenin merkezi yapıya ait olduğunu kabul eder [Demangel 1945:17-21]. Y. Demiriz ise bu tip döşeme mozaiklerinin 9. yy ikinci yarısında ortaya çıktığını söyler [Demiriz 2002:71]. |
| Tahribat: Üzerine inşa edilen hastaneden kaynaklı olarak yapıya dair herhangi bir kalıntı görülmemektedir. |
