|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Aşağı Salat |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
490 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Diyarbakır |
|
İlçe:
|
Bismil |
|
Köy:
|
Yukarı Salat |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
|
|
|
|
  |
|
| Yeri: Diyarbakır İli; Bismil İlçesi'nin 3 km doğusunda; Yukarı Salat Beldesi'nin 3 km güneyinde yer alır. Höyük üzerinde bugün Yukarı Salat Beldesi'ne bağlı Aşağı Salat Mahallesi bulunmaktadır. Dicle Nehri'nin kıyısındaki höyük; Salat Çayı ile Dicle'nin kavuştuğu noktanın hemen 2 km doğusundadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Höyük; Dicle Nehri ve kolları tarafından beslenen bir arazidedir. Diyarbakır ile Batman arasında; batıdan doğuya doğru akan Dicle'nin bu kesimdeki havzası deniz seviyesinden yaklaşık 500 m yüksekliktedir. Salat Vadisi'nden gelen yol; Dicle'yi Aşağı Salat Mevkii'nden geçerek doğuya ve güneye doğru yönelir. Aşağı Salat Mahallesi'nin altında kalmış olan höyük yaklaşık 150x100 m boyutlarındadır. Bugünkü nehir seviyesinin yaklaşık 3 m yukarısındaki teras üzerinde bulunan küçük boyuttaki höyüğün kültür dolgusu; modern yerleşmenin orta kesimlerinde yaklaşık 5 m yüksekliktedir. Dicle Nehri'nin taşkınları nedeniyle höyüğün güney kesimi tahrip olmuştur. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Aşağı Salat, ilk kez G.Algaze ve ekibi tarafından 1989 yılında bölgede yapılan yüzey araştırmalarıyla bilim dünyasına tanıtılmıştır. ODTÜ-TAÇDAM projesi çerçevesinde 1999 yılında E. Ay tarafından daha detaylı bir yüzey araştırması yapılmıştır [Şenyurt 2002:672]. 2000 yılında, aynı proje çerçevesinde, Diyarbakır Müze Müdürü N. İnal ve Gazi Üniversitesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Y. Şenyurt başkanlığında kurtarma kazıları başlatılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Kazı çalışmaları sırasında, Doğu Kazı Alanı, Merkez Kazı Alanı, Kuzeydoğu Sondajı ve Batı Sondajı adı verilen alanlarda çalışılmıştır. Doğu Kazı Alanı'nda Ortaçağ'a tarihlenen iki, Merkez Kazı Alanında da üç tabaka tespit edilmiştir. Kuzeydoğu Sondajı'nda herhangi bir yerleşim kalıntısına rastlanmazken, Batı Sondajı'nda I. tabakaya ait taş temeller açığa çıkarılmıştır. Bunların altında, yüzeyden yaklaşık 1.5 m derinde İlk Tunç Çağı'na tarihlenen mezarlar bulunmuştur. V-14 açmasında a-b/2-4 plankarelerindeki bu mezarlarla aynı seviyede bir Demir Çağı mezarı (M-29) saptanmıştır [Şenyurt 2004:650]. Yerleşmede sürdürülen çalışmalarda Demir Çağı'na ait olarak saptanmış tek buluntudur. |
| Buluntular: Mezar: 2001 yılında yapılan çalışmalar sırasında İTÇ mezarlığının yanı sıra bir Demir Çağı mezarı da açığa çıkarılmıştır. V-14 açması, a-b/2-4 plankarelerde, İTÇ mezarlarıyla aynı seviyede Demir Çağı'na ait bir adet basit toprak mezar açığa çıkarılmıştır. M-29 olarak adlandırılan mezar, olasılıkla yakın zamanda açılan bir tahıl depolama çukuru kazısı sırasında farkına varılmaksızın aşırı ölçüde tahrip edilmiştir. Cam: Mezar buluntuları arasında yer alan cam at ritonunun örneklerine Susa'da rastlanmıştır [Şenyurt 2004:650]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Aşağı Salat 2000 yılı kazılarında açığa çıkarılan Ortaçağ'a ait tabakalar, Müslümanlar'ın bu bölgeye hakim olmaya başladığı dönemlere tarihlenmektedir. Hasankeyf'te paralelleri bulunan seramik parçaları ve sikkeler sayesinde Aşağı Salat'ta 11-12. yüzyıllarda yerleşme olduğu kanıtlanmıştır. Aşağı Salat ilk dönem kazılarının kuşkusuz en önemli sonucu İTÇ'nin başlarına tarihlenen mezarlığın ortaya çıkarılmasıdır. Mezarda ele geçen kapların form ve teknik özellikleri, Geç Uruk Çağı özelliklerinin devamı niteliğindedir. Bu verilere göre Aşağı Salat kazılarının Kuzey Mezopotamya'da Geç Uruk-Er Hanedanlar I Dönemi bağlantısını önemli ölçüde aydınlatacağı anlaşılmaktadır [Şenyurt 2002:679]. Bunlar dışında höyükte Demir Çağı tabakalarının da bulunduğu tespit edilmiştir [Şenyurt 2004:650]. |
